پس از پایان دهه 90 آغاز هزاره ی سوم دنیا وارد مرحله ی جدید از تکامل تکنولوژی خود به نام عصری که ساختارها و ملزومات خود را با فناوری های موجود منطق ساخت و بر اساس نیازهای حاصل شده زمینه ایجاد فناوری های جدیدی را فراهم کرد. تقریباً از دهه ی 1980 به بعد موضوع جامعه ی اطلاعاتی به طور فزاینده ای مورد توجه سیاستمداران و دانشمندان علوم اجتماعی قرار گرفت و مفهوم جامعه ی اطلاعاتی به سر چشمه ای از مباحث و گفته های فراوان تبدیل شد. این پدیده مفاهیم مختلفی چون اجتماع، فرهنگ، اقتصاد و فناوری را تحت الشعاع قرار می دهد.
جامعه ای که درآن کیفیت زندگی، گسترده دگرگونی اجتماع و توسعه ی اقتصادی به گونه ای روزافزون به اطلاعات و بهره وری از آن متکی جامعه ی اطلاعاتی است.
جامعه ی اطلاعاتی جامعه ای وابسته به خدمات اطلاعاتی رسانه ها همگانی است و با آهنگی سریعتر از دیگر جوامع و با سلطه بیشتر در اندخته هایی علمی و تجربی پیش می رود. در چنین جامعه ای، ارتباطات عامل واقعی انتقال برای ایجاد تحول در افراد به منظور دستیابی به اطلاعات است و ارزشهای اطلاعاتی عامل تعیین کننده در توسعه ی جامعه محسوب می شود.
جامعه ی اطلاعاتی چه ویژگی هایی دارد که دیگر جوامع ندارند؟
مبنای این جامعه ی اطلاعاتی است و تمام کارها در آن اطلاعاتی یا به بیان دیگر کامپیوتری شده است. در طول تاریخ، بشر سه مرحله پشت سر نهاده است:
1) اقتصاد صنعتی
2) اقتصاد کشاورزی
3) از اواسط قرن بیستم جامعه ی اطلاعاتی
این جامعه در کنار خود دیگر شرایط پیشرفت جامعه ی انسانی را به همراه دارد. در این جامعه تبعیض وجود ندارد، سواد آموزی همگانی می شود، آزادی های بنیادی توسعه می یابد و همه چیز به موازات هم پیش می رود.
ویژگی ها و معیارهای جامعه ی اطلاعاتی
1) ویژگی فنی: نخستین ویژگی در این گروه، تشکیل رسانه ها است که نظامی فراگیر، جامع و گسترده را به همراه آورده وکاملاًً مسلط بر حیات انسان است. ویژگی دیگر در این نظام، دو سویه بودن آن است که مخاطب را از وضعیت منفعل خارج می کند و به طور مؤثر در فرایند ارتباط شرکت می دهد.
ویژگی دیگر این فناوری پویایی است؛ یعنی ارتباط از هرجا و هرکس و در هر حال امکان پذیر است. تبدیل پذیری و اتصال پذیری، خاصیت این نوع رسانه های ارتباطی است،یعنی هر وسیله ی ارتباطی را می توان به وسیله ی ارتباطی دیگر متصل کرد.
2) ویژگی اقتصادی: جامعه اطلاعاتی نوع جدیدی از تقسیم کار را مطرح می کند و در نتیجه، مشاغلی از میان می رود و مشاغل جدید پدید می آید و البته ساختار اقتصادی، ناگزیر خود را با حوزه های تازه هماهنگ می کند. اقتصاد اطلاعات نشان می دهد که تولید اطلاعات و فناوری های اطلاعاتی سهم مهمی از تولید ناخالص ملی کشورهای پیشرفته را به خود اختصاص می دهد. به این اعتبار، اگر سهمی از تولید ناخالص ملی یک جامعه که هدف فعالیت های اطلاعاتی می شود، نسبت به سایر فعالیت های اقتصادی بیشتر باشد، آن جامعه را می توان«جامعه اطلاعاتی» نامید.
3) ویژگی حرفه ای: یکی از ویژگی های مهم جوامع اطلاعاتی تغییر حرفه ها و مشاغل است. هرگاه حرفه ها در فعالیت های اطلاعاتی تمرکز یابند به جامعه اطلاعاتی وارد شده ایم. چهارصد نوع حرفه را برای نیروی کار اطلاعاتی برشمرده اند که نخستین نوع شامل کارکنانی است که فعالیت اصلی آنان تولید و عرضه ی اطلاعات است (مانند: دانشمندان، نویسندگان و...) نوع دوم کارکنانی را در بر می گیرد که اطلاعات را گردآوری، هماهنگ و پردازش کرده و سپس به توزیع آن در میان شرکت ها و متقاضیان اطلاعات می پردازند (مانند: دبیران، کارمندان و...) نوع دیگر شامل کارکنانی است که با استفاده از دستگاه ها و فناوری های اطلاعاتی، انواع فعالیت های دیگر را حمایت می کنند(مانند: کسانی که اطلاعات را وارد کامپیوتر می کنند). از دیگر مشخصه های جوامع اطلاعاتی، تأکید بر آموزش است. گزارش یونسکو از کمیسیون بین المللی آموزش برای قرن بیست و یکم با نام «یادگیری، گنج درون» تأثیر جامعه ی اطلاعاتی بر آموزش و پرورش و برخی نتایج آن را مورد تأکید قرار می دهد.
4) ویژگی مکانی: در جامعه ی اطلاعاتی، شبکه های اطلاعاتی نقاط دوردست را با یکدیگر مرتبط می کنند. این شبکه ها گروه های مختلف سراسر جهان را در کمترین زمان ممکن و به بهترین شکل به یکدیگر پیوند دهند و افراد می توانند دانش و تخصص خود را با یکدیگر مبادله کنند و به مشاوره بپردازند. اگرچه محدودیت فاصله ها کاملا حذف نشده، اما کوتاه شدن زمان در ارتباطات، در واقع برای شرکت ها، دولت ها و افراد، حق انتخاب بیشتری فراهم ساخته است.
5) ویژگی فرهنگی: از نخستین ویژگی های جامعه ی اطلاعاتی ایجاد تحول در ارزش های فرهنگی، اخلاقیات و آداب و رسوم است. آنچه همزمان با پیدایش و توسعه جوامع اطلاعاتی در دنیا مطرح شده، تحمل فرهنگی است که ناشی از شناخت بیشتر است. با افزایش آگاهی در حوزه های فرهنگی، ساختار ارزشی و در نتیجه اخلاقیات و آداب و رسوم به گونه ی بارزی متحول می شود. در حقیقت آنچه در حال وقوع است، توسعه و تعامل گسترده فرهنگ ها است و نادیده انگاشتن آثار بالقوه یکسویی جریان جهانی اطلاعات ممکن است پیامد های ناگواری به دنبال داشته باشد.
اجلاس جهانی جامعه ی اطلاعاتی (WSIS) و تاریخچه آن:
اتحادیه بین المللی ارتبات راه دور(ITU) در سال 1998 از دبیر کل اتحادیه خواست تا موضوع برگزاری یک اجلاس جهانی پیرامون جامعه اطلاعاتی را با کمیته ی اجرایی هماهنگی سازمان ملل متحد مطرح کند و نتیجه را اطلاع شورای اتحادیه برساند. دبیرکل اتحادیه در نشست سال 1999 شورای اتحادیه، گزارش داد که کمیته اجرای هماهنگی سازمان ملل نسبت به برگزاری اجلاس جهانی اطلاعاتی (WSIS) واکنش مثبت نشان داده است. در سال 2001 شورای اتحادیه ی بین االمللی ارتباطات راه دور تصمیم گرفت که اجلاس جهانی جامعه ی اطلاعاتی را در دو مرحله برگزار کند: مرحله ی اول از 10 تا 12 دسامبر2003 در شهر ژنو در کشور سوئیس و مرحله ی دوم از 16 تا 18 نوامبر 2005 در شهر تونس در کشور تونس.
اجلاس جهانی جامعه اطلاعاتی (WSIS) فرصتی یگانه برای همه گروه های اثرگذار و اثرپذیر جامعه اطلاعاتی است تا در بالا ترین سطح گرد هم آیند و به درک بهتری از این انقلاب و اثرات آن بر جامعه ی بین المللی دست یابند. بعد از برگزاری این اجلاس گردآوردن سران حکومت ها، رؤسای مؤسسات سازمان ملل متحد ، رهبران صنایع، سازمان های غیر دولتی، نمایندگان رسانه ها و جامعه مدنی، در یک رویداد واحد بین المللی است تا از این طریق همه طرف های ذی نفع به درک مشترکی از نقش خود برسند، نقشی که تضمین کننده ی استقرار عملی جامعه اطلاعاتی در سراسر جهان به گونه ای هموار و هماهنگ است.
آنچه انتظار می رود از این اجلاس جهانی جامعه اطلاعاتی (WSIS) به دست آید، رسیدن به اراده ی سیاسی روشن و تصویب یک بیانیه ی اصولی و یک نقشه ی مشخص عملی برای دست یابی به هدف های جامعه ی اطلاعاتی است که منعکس کننده ی منافع گوناگون همه گروه های ذی نفع باشد. به روشنی پیدا است که رسیدن به چنین دستاوری، با این ماهیت و وسعت بلند پرواز، مستلزم همکاری و مشارکت همه ی نهادهای عمومی و خصوصی است؛ مشارکتی که همگان به شدت و فعالانه به آن فراخوانده می شوند.
کلمات کلیدی :
