الف) زمینه‏های مقررات‏گذاری و نظام‏دهی جهانی

موضوعات مهمی که در حال حاضر مستلزم مقررات‏گذاری هستند، عبارتند از:

• مقررات‏گذاری دسترسی به منابعی که به‏طور طبیعی یا به طور تصنعی محدودند (نام‏گذاری دامنه‏های اطلاعات اینترنت، وضعیت مدارهای ماهواره‏ها، فرکانس‏های رادیو- الکترونیک)
• مقررات‏گذاری رقابت بین عرضه‏کنندگان خدمات اینترنتی
• مقررات‏گذاری «رقابت منصفانه» به‏ویژه در زمینه ارتباطات دور، نرم‏افزارها و تجارت الکترونی
• تعریف سیاست‏های نرخ‏گذاری و یارانه‏های تقابلی ارتباطات دور بین‏المللی در سطح جهانی
• مالیات‏گذاری برای استفاده از اموال عمومی و مشترک جهانی به منظور تقسیم درآمدهای ناشی از آن در سطح جهانی
• تجدید نظر در فلسفه حقوقی بنیادی حق مالکیت معنوی، در جهت ایجاد نظام تازه‏ای که مانعی برای دسترسی کشورهای در حال توسعه به معرفت‏های جدید پدید نیاورد و افراط‏ها و سوء استفاده‏های کالایی سازی پرشتاب، معرفت‏ها رامحدود نسازد

ب) حقوق جهانی و شهروندی جهانی

به نظر فیلیپ کئو، اصطلاح «حقوق بین‏الملل» معرف حقوق ملت‏ها، کشورها و به‏ویژه دولت‏ها است. لذا، اصطلاح «حقوق افراد» که پیش از رواج و توسعه «حقوق بین‏الملل» در کشورهای اروپایی عنوان می‏شد، با شرایط کنونی جهان هماهنگی بیشتری دارد، زیرا حقوق افراد معرف حقوق مشترک آنها است و این حقوق، وجود یک «جامعه بین‏المللی» به‏مثابه جامعه‏ای مرکب از افراد و نه جامعه‏ای تشکیل‏شده از دولت‏ها را ایجاب می‏کند. آگاهی روزافزونی در میان کشورها نسبت به منافع مشترک آنها تحت تأثیر فرآیندهای جهانی‏سازی مشاهده می‏شود و اصل «همبستگی بین‏المللی» که به سبب در بر داشتن حق نظارت جامعه بین‏المللی بر امور داخلی کشورها با مفهوم حاکمیت تعارض پیدا می‏کند، در حال گسترش است؛ به‏گونه‏ای که از لحاظ نظری، دولت‏های عضو نظام ملل متحد می‏توانند ادعای نمایندگی «اراده عمومی» ملت‏های جهان را داشته باشند. فیلیپ کئو، مسئله حمایت از «حرمت زندگی خصوصی» را به‏عنوان یکی از مهم ترین مسائل حقوق بشر در آغاز هزاره سوم، معرفی کرده است.

ج) حمایت از اموال عمومی و مشترک جهانی

به نظر فیلیپ کئو، تقسیم مساوی ضرورت‏آمیز اموال و متعلقات عمومی در میان ملت‏ها، نسل‏ها و گروه‏های اجتماعی، تنها در صورت آگاهی یافتن همگان به منافع عالی حراست از این اموال عمومی و قبول مسئولیت‏های مربوط به آنها امکان‏پذیر خواهد شد، زیرا اموال عمومی در صورت فقدان اعتلا و محافظت آنها از میان می‏روند و به‏جای آنها، زیان‏ها و درماندگی‏های عمومی پدید می‏آیند. اگر دولت‏ها برای حفظ و تقویت اموال عمومی جهانی کوشش نکنند، آسیب‏ها و نابسامانی‏های عمومی جهانی گسترش می‏یابند. در این میان، جامعه ملی جهانی نیز باید نقش اساسی را ایفا کند، زیرا این جامعه از افرادی که موضوع ها و قلمروهای واقعی حقوق بین‏الملل و نیز سنگ‏های حقیقی بنای اجتماعی جهانی به‏شمار می‏روند، ترکیب یافته است که تنها از طریق طرح‏ریزی دموکراتیک حفظ و توسعه منافع کلی جامعه جهانی، می‏توان به پایه‏گذاری مشروعیت یک «حقوق جهانی» دست یافت.

د) نقش اخلاق در جهانی‏سازی حقوق

به عقیده فیلیپ کئو، حقوق جهانی باید بر اساس ایجاد آگاهی به تعارض‏های کاملاً واقعی روابط مبتنی بر قدرت، که با روابط مبتنی بر عدالت تفاوت دارند و موضوع اصلی روابط بین‏المللی را تشکیل می‏دهند، پایه‏گذاری شود. دیوان جزایی بین‏المللی، حق مداخله بشر دوستانه (ممنوعیت کشتار دسته‏جمعی، برده‏گیری و راهزنی دریایی)، و قاعده هماهنگی مقررات حقوقی با قواعد آمرانه حقوق بین‏المللی عمومی، از جمله نطفه‏های ایجاد کننده حقوق جهانی هستند که باید افزایش یابند و رشد پیدا کنند. در واقع، اصل برتری حقوق جهانی باید مورد تأیید قرار گیرد؛ به‏نحوی که فرد انسانی، به مثابه فاعل جهانی مبنای اساسی آن باشد و دفاع و اعتلای آن را تأمین کند. در این میان، مبنای حقیقی حقوق، خارج از حقوق و در اصول اخلاقی قرار دارد. تنها اخلاق می‏تواند «حقوق طبیعی» را که حقوق مشترک بشریت است، پایه‏گذاری کند. جامعه مدنی جهانی، باید نسبت به وجود خویش و قدرت سیاسی خود، آگاهی پیدا کند. اگر اموال عمومی و مشترک جهانی وجود دارند، این اموال الزاماً به تمام ساکنان جهان متعلق هستند، زیرا اموال عمومی مذکور اصولاً بر مبنای اصول اخلاقی «دنیای مشترک» و اصول اخلاقی و عدالت در «امور عمومی جهانی» استوار هستند (معتمدنژاد، 1383 : 334-315).

اخلاق و فن‏آوری اطلاعات (چشم‏انداز)

پروفسور حمید مولانا در بحث پیرامون تأثیر انقلاب صنعتی در توازن قدرت و زندگی روزمره بشر، اینگونه مطرح کرده است که دو پدیده مهم در این تأثیر عبارتند از: انرژی (نفت و گاز طبیعی و انرژی اتمی یا هسته‏ای) و دیگری، توسعه و ترویج فناوری اطلاعاتی و ارتباطی. فناوری اطلاعاتی و ارتباطی، بزرگ‏ترین تغییرات اخلاقی را در 200 سال اخیر، یعنی از زمان روشنگری اروپا تا امروز به وجود آورده است. انقلاب فناوری اطلاعاتی در اصل یک تغییر و دگرگونی اساسی اجتماعی و اخلاقی است و شکاف و دگرگونی‏های اطلاعاتی و ارتباطی که در نتیجه‌ی فن‏آوری‏های جدید بوجود آمده، بدون تردید، به نارضایتی اجتماعی خواهد انجامید که هم اکنون در جوامع امروزی، نمونه‏های آن کم و بیش مشاهده می‏شود. فناوری اطلاعاتی، ارزش و اخلاق‏های ویژه خود را دارد و پرسش‏هایی که اخلاق فناوری اطلاعات مطرح می‏کند، بسیار است. به عنوان مثال چگونه حقوق و حریم خصوصی افراد، با ترویج و توسعه فناوری‏های اطلاعاتی امروز محافظت خواهد شد؟ مارتین هایدگر، فیلسوف آلمانی، در رساله‏ای که درباره مسئله فن‏آوری در عصر تجددگرایی نوشته، عبارتی را به این مضمون بیان می‏کند که «ماهیت فناوری، هرگز تکنولوژیک نیست.» آنچه هایدگر و دیگران در مورد فناوری نوشته‏اند و امروز بیشتر مورد توجه قرار گرفته، این مطلب است که رابطه بسیار نزدیکی بین فناوری و جامعه وجود دارد و نقش اخلاق این است که پیش‏فرض‏ها، جهان‏بینی‏ها، ارزش‏ها و تمایلات و علاقه‏های خود را درباره این دو موضوع بیان کند.

اخلاق در جامعه اطلاعاتی (Ethics In The Information Society)

اخلاق را می‏توان بر حسب یکی از رایج‏ترین گرایش های موجود در جهان، دیدگاهها و افق‏های رفتاری مورد پذیرش در یک زمان و یک جامعه معین دانست و در حقیقت علم اخلاق، علم تمییز خوب از بد است. بر اساس آنچه که در غرب تحت عنوان «علم وظیفه‏شناسی» تعریف می‏شود، مجموعه الزاماتی است که تضمین‏کننده‌ی نظم یک اقدام است و به همین اعتبار است که برای هر بخش خاص از عملکردهای حرفه‏ای و شغلی، وظِفه‏شناسی معینی به شکل مکتوب و یا غیر مکتوب در همه اجتماعات به نوعی مطرح است. یکی از پرسش های اساسی این است که با توجه به فضای باز اطلاعاتی جدید که اطلاعات افراد را از هر قید و بند ناخواسته‏ای آزاد می‏کند و گزینه‏های افراد را افزایش می‏دهد، در این شرایط نظام‏های اخلاقی در چالش و کشمکش با فناوری‏های اطلاعاتی و ارتباطی، چگونه باید عمل کنند؟

در سال 1980 دست‏اندرکاران و صاحبنظران کتابداری آمریکا، مجموعه‏ای از قوانین مقدماتی فراهم آوردند که درونمایه‏ آن را سه موضوع اصلی- اصول اخلاقی در پژوهش، اصول اخلاقی در تدریس اطلاع‏رسانی و اصول اخلاقی در کار اطلاع‏رسانی- تشکیل می‏داد. اصل اساسی در هر گونه اندیشه اخلاقی، آزادی انسان است. این اصل در منشور حقوق بشر سازمان ملل متحد و قانون اساسی کشورمان و سایر سرزمین‏ها با اطلاع‏رسانی و ارتباطات رابطه دارد. اصل آزادی انسان را می‏توان از نظر فلسفی، وجود فضای آزاد و بی‏مانع میان انسان‏ها و جهانی دانست که در آن به اشتراک زندگی می‏کنند و در آن امکان بنیادین گفت وشنود میان آنها وجود دارد. لذا، اطلاع رسانان در زمینه کار حرفه‏ای خود و اجتماع خویش، مسئولیت‏های اخلاقی خاص دارند تا موهبت آزادی بر اثر فشارهای حکومت‏های جبار خدشه‏دار نشود و امکان همزیستی همگان همراه با تبادل درست اطلاعات فراهم آید.

لوچیانو فلوریدی که در مباحث صد و شصت و یکمین اجلاس موضوعی هیأت اجرایی یونسکو  با عنوان «تکنولوژی‌های اطلاعاتی و ارتباطی جدید برای توسعه آموزش» 31 ماه مه 2001 در پاریس شرکت داشت، درباره موضوع اخلاق در سپهر اطلاعات سخنرانی ایراد کرد که در آن آمده است:

«ما جامعه‌مان را جامعه اطلاعاتی می‌نامیم، زیرا سرویس‌های متمرکز اطلاع‌رسان در آن نقش حیاتی ایفا می‌کنند. این جامعه به عنوان یک ساختار اجتماعی تنها با تکنولوژی‌های اطلاعاتی و ارتباطاتی امکان‌پذیر شده است. این جامعه از هم اکنون مسائل بنیادی اخلاقی بوجود آورده است که پیچیدگی و ابعاد جهانی آن به سرعت در حال تحول است. بهترین راهبرد برای ساختن یک جامعه اطلاعاتی که از لحاظ اخلاقی سالم باشد، چیست؟ وظیفه ما این است اخلاق اطلاعاتی تدوین کنیم که بتواند به جهان داده‌ها، اطلاعات، دانش و ارتباطات به عنوان یک محیط جدید، یعنی سپهر اطلاعاتی بپردازد. این اخلاق اطلاعاتی باید بتواند با چالش‌های اخلاقی نوینی که در این محیط جدید ظهور می‌کنند، بر اساس احترام به اطلاعات، نگهداری و حفظ ارزش‌های آن برخورد کند. این اخلاق باید اخلاقی زیست‌محیطی برای زیست‌محیط اطلاعاتی باشد. شکاف دیجیتال (Digital Divide) منشاء اغلب مشکلات اخلاقی است که از تحول جامعه اطلاعاتی ناشی می‌شود. این شکاف، ترکیبی از یک شکاف عمودی و یک شکاف افقی است. شکاف عمودی، ما را از نسل‌های گذشته جدا می‌کند. ما در کمتر از یک قرن از وضعیتی منقاد طبیعت، به مدد حالتی از قدرت که توان بالقوه نابودی کامل را دارد، به وضعیت کنونی رسیده‌ایم که در آن دارای ابزارها و وسایلی برای مهندسی‌کردن کل واقعیت‌های جدید، تطبیق‌دادن آنها با نیازهای‌مان و ابداع آینده هستیم. شکاف دیجیتال باعث تضعیف و تبعیض می‌شود، و وابستگی بوجود می آورد. این شکاف می‌تواند اشکال جدید استعمار و آپارتاید را موجب شود که باید از آنها جلوگیری کرد، با آنها مخالفت ورزید و نهایتاً ریشه‌کن‌شان کرد. تکنولوژی‌ها صرفا ابزار نیستند، بلکه ناقلان قابلیت‌ها،ارزش‌ها و تفسیرهایی از واقعیت محیطی هم هستند. معضلات اخلاقی در مقیاس زمانی بسیار طولانی‌تری بوجود آمده‌اند، آنها ماهیت جهانی و فراگیری را که ما در این روزها بی‌درنگ به ICT منتسب می‌کنیم، ندارند و در زمینه‌ای جای نمی‌گیرند که در آن، امر مجازی شروع به مهم‌ترشدن و واقعی‌ترشدن از امر فیزیکی کرده است. مسئله این است که توسعه اخلاقی ما بسیار آهسته‌تر از رشد تکنولوژیک ما صورت گرفته است. ما بسیار بیشتر از آنچه می‌توانیم درک کنیم، می‌توانیم عمل کنیم.

ارتقای حساسیت اخلاقی ما روندی کند دارد. سپهر اطلاعاتی محیطی است که اساساً غیرملموس و غیرمادی است، اما به این خاطر، نمی‌توان آن را کمتر واقعی یا حیاتی شمرد. معضلات اخلاقی را  که این محیط ایجاد می‌کند، می‌توان به بهترین وجه به صورت مسائلی زیست‌محیطی ادراک کرد. این مسائل، شامل آموزش به عنوان تعلیم ظرفیت‌سازی، حفظ، انتشار، کنترل کیفیت، اعتبار، جریان آزاد و امنیت اطلاعات، افزایش دسترسی جهانی، پشتیبانی فنی برای خلق فضاهای دیجیتال جدید، سهیم‌‌شدن و تبادل محتوا‌ها، آگاهی عمومی، احترام به تنوع، تکثرگرایی، مالکیت و حریم شخصی، کاربرد اخلاقی ICT، تلفیق‌کردن ICT  سنتی و نوین می‌شوند. ما برای حل این مسائل و مسائل مشابه، به رویکرد قاطع زیست‌محیطی نیازمندیم که می‌تواند راهنمای منسجمی برای توسعه عادلانه این فضای جدید برای حیات فکری باشند. به طور خلاصه، ما به یک اخلاق اطلاعاتی نیازمندیم. اخلاق اطلاعاتی یک اخلاق نوین زیست‌محیطی برای جامعه اطلاعاتی است. این اخلاق مدعی است که شکاف دیجیتال را می‌توان پر کرد. آنچه لازم است انجام دهیم، این است که با هر نوع «تخریب»، «تحریف»، «تنزل» (کاهش قابل‌توجه در کمیت،محتوا، کیفیت، ارزش) یا «انسداد» سپهر اطلاعاتی یا به عبارت دیگر، آنچه در اینجا با عنوان «آنتروپی اطلاعاتی» به آن اشاره می‌شود، مبارزه کنیم. کاربرد اخلاقی ICT  و توسعه مداوم یک جامعه اطلاعاتی عادلانهف به وجود یک سپهر اطلاعاتی همگانی و ایمن برای همه وابسته است، جایی که ارتباط و همکاری بتواند به نحوی منسجم در انطباق با حقوق بشر و آزادی‌های بنیادی در رسانه‌ها شکوفا شود. توسعه پایدار به معنای آن است که علاقه ما به ساختار درست سپهر اطلاعاتی، باید با ملاحظه‌ای اخلاقی به همان اندازه مهم درباره نحوه تأثیر  و تعامل آن، چه به صورت مثبت و چه به صورت منفی با محیط فیزیکی، سپهر زیستی (بیوسفر) و به طور کلی زندگی انسانی همراه شود. پرکردن شکاف دیجیتال، به معنای بوجودآوردن یک مدیریت زیست‌بوم (اکوسیستم) اطلاعاتی است که می‌تواند چهار هنجار پایه‌ای اخلاق اطلاعاتی جهانی را تحقق بخشد:

1- آنتروپی اخلاقی نباید در سپهر اطلاعاتی ایجاد شود

2- آنتروپی اطلاعاتی در سپهر اطلاعاتی باید پیشگیری شود

3- آنتروپی اطلاعاتی بابد از سپهر اطلاعاتی حذف شود

4- اطلاعات باید بوسیله گسترش‌دادن، بهبود بخشیدن، غنی‌کردن و گشودن سپهر اطلاعاتی ارتقا یابد و این وضعیت باید با تضمین کیفیت، کمیت، تنوع، امنیت، مالکیت،حریم شخصی، تکثرگرایی و دسترسی اطلاعاتی محقق شود

این اصول جهان شمول، مظهر تکوین یک گفتمان اخلاقی در فرهنگ غربی است که تدریجاً دیدگاه انسان‌محورش را کنار گذاشته است. آنها یک اخلاق مبتنی بر احترام به هر دو جهان فیزیکی و غیرمادی را بازسنجی می‌کنند. اخلاق اطلاعاتی برای جامعه اطلاعاتی باید ارزش آنچه را که غیرمادی و غیرملموس است، مورد ملاحظه جدی قرار دهد. این بهترین طریق برای اشاعه توجه و احترام به سپهر اطلاعاتی است. واقعیت، چه طبیعی و چه غیرمادی، صرفاً برای تسلط، کنترل و بهره‌کشی وجود ندارد. واقعیت همچنین باید در وجود خودمختارش، موضوع احترام باشد. اما تاریخ، چرخش‌های طعنه‌آمیز خاص خود را دارد؛ و به نظر می‌رسد دقیقاً همان جوامع دارای تکنولوژی پیشرفته‌ی بوجودآورنده انقلاب اطلاعاتی، کمتر از همه قادر بوده‌اند با تأثیر اخلاقی آن کنار بیایند. اشاعه‌ی صورت‌بندی از اصول به رسمیت‌شناخته جهانی و معیارهای اخلاقی مربوط به استفاده از  ICT  بر اساس یک اخلاق اطلاعاتی زیست‌محیطی، مشارکتی عمده در ساختن جهانی بهتر خواهد بود. مسئله تحمیل معیارهای قانونی، مقررات سختگیرانه یا اعطای قدرت به برخی سازمان‌های کنترل کننده نیست. هدف ‌این است که ملاحظات اخلاقی از سپهر زیستی به سپهر اطلاعاتی گسترش یابند، انسانیت به نیازهای اخلاقی زیست‌محیط‌های غیرملموس و فکری حساس شود، و راهی برای پرکردن شکاف اطلاعاتی نشان داده شود. چالش‏های پیش روی ما این است که با همکاری، اخلاق اطلاعاتی زیست‌محیطی منسجم و  محکمی برای آینده انسانیت بسازیم. ساختن یک جامعه اطلاعاتی عادلانه برای همه، فرصتی تاریخی است که درست نیست آن را از دست دهیم.» (فلوریدی ، 2001)      

اخلاق در جامعه دانایی محور

مسائل اخلاقی جامعه دانایی محور، فقط به گمنامی، حریم خصوصی، حق مالکیت معنوی، محتواهای مبتذل یا بحث بر سر عدالت مبتنی بر قصد یا انجام عمل محدود نمی‏شود و مسائل اصولی‏تر و بنیادینی همچون هویت و درک ما از یک شخص را در بر می‏گیرد. جامعه دانایی محور، سطح دیگری از اخلاق را طلب می‏کند و شناخت تحولات جاری بدون مراجعه به مفاهیم اخلاقی محال می‏نماید. در اجلاس ژنو، پس از بحث و تبادل نظر، یک اعلامیه اصول و یک برنامه عمل در زمینه توسعه و گسترش جامعه اطلاعاتی و کاهش شکاف دیجیتالی تهیه و تدوین شد و به تصویب رسید که در زیر به مباحث مهم آنها اشاره می‏شود:

الف) اعلامیه اصول: این اعلامیه، جنبه بیان اصول و بینش‏های مشترک کشورها را داشته و تصویب این سند، یک پیروزی مهم برای کشورهای در حال توسعه به‏شمار می‏رود. نگاهی کلی به اعلامیه نشان می‏دهد که بخش اول آن در واقع قصد دارد بینشی ارایه دهد که بتوان آن را دیدگاه مشترک یا تقریباً مشترک شرکت‏کنندگان دانست و در پاراگراف اول، به تبیین مفهوم جامعه اطلاعاتی پرداخته است.

بخش دوم راجع به روش‏های شکل‏دهی به مجموعه جامعه اطلاعاتی است که از موضوعات مهم در این بخش می‏توان به مسئله حقوق بشر در اینترنت اشاره کرد. مسئله فقرزدایی در زمینه جامعه اطلاعاتی و تلاش مشترک کشورها نیز مورد توافق اصولی قرار گرفته است.

در یک پارگراف از این سند، به موضوع عدم تبعیض اشاره شده است و علاوه بر عدم تبعیض در ارایه اطلاعات و دانایی، از سازمان‏های بین‏المللی درخواست شده است تا به اهمیت این موضوع توجه داشته و اقدامات لازم را در این خصوص انجام دهند.

از نکات مورد توجه اعلامیه، مسئله اخلاق و خانواده است. وقتی در قانون اساسی اتحادیه اروپا، کشورها حتی از آوردن نام خدا در این قانون ممانعت به‏عمل می‏آورند و اجازه نمی‏دهند که مذهب مسیحیت به عنوان یکی از میراث‏های مشترک اروپایی در میان دیگر میراث آنان حتی عنوانش ذکر شود، توجه به مسئله اخلاق در اعلامیه می‏تواند بسیار جالب توجه باشد که بانی این بحث‏ها گروه ایرانی و کمک‏های نماینده پاپ و سایر کشورهای اسلامی بوده است. حتی یکی از پاراگراف‏ها با عنوان حمایت و حفاظت از ارزش‏های خانواده، حاصل تلاش گروه ایرانی است. لذا اقدامات انجام‏گرفته در این خصوص قدم بسیار بزرگی به سمت جامعه اطلاعاتی قانونمند است.

تأکیدات کلی اعلامیه به ‏شرح زیر خلاصه می‏شود:

1- ایجاد یک جامعه اطلاعاتی دارای ابعاد انسانی، فراگیر و اولویت‏دهنده توسعه پایدار و تأمین‏کننده امکانات اطلاعاتی و معرفتی که مبنای حرکت آینده بین‏المللی است و حاکی از یک قدم نسبتاً قابل توجه از یک محیط متشنج در جامعه اطلاعاتی به یک سمت نسبتاً هدفمند است

2- بررسی اصولی دموکراسی و احترام به حقوق بشر

3- ضرروت استفاده از تکنولوژی‏های ارتباطی برای پیشبرد اهداف توسعه در اعلامیه هزاره

4- مقابله با شکاف دیجیتال و تبدیل آن به یک فرصت

در بندهای 56، 57، 58 و 59 اعلامیه، ابعاد اخلاقی جامعه اطلاعاتی مورد توجه قرار گرفته است:

بند 56- جامعه اطلاعاتی باید به صلح احترام گذارد و ارزش‏های بنیادین آزادی، برابری، همبستگی، مدارا، مسئولیت مشترک و رعایت طبیعت را پاس بدارد.

بند 57- اذعان داشتن به اهمیت اخلاق در جامعه اطلاعاتی که باید ترویج‏ دهنده عدالت و منزلت و ارزش آدمی باشد. خانواده باید به وسیع‏ترین شکل ممکن حفاظت شود و برای ایفای نقش حیاتی خود در جامعه تقویت گردد.

بند 58- در استفاده از فناوری‏های اطلاعاتی و ارتباطی و تولید محتوا، باید حقوق بشر و آزادی‏های بنیادین دیگران، از جمله حریم شخصی، حق آزادی اندیشه، وجدان و مذهب هماهنگ با قواعد بین‏المللی مربوطه رعایت شود.

بند 59- همه نقش‏آفرینان جامعه اطلاعاتی باید در مقابل استفاده‏های سوء از فن‏آوری‏های اطلاعاتی و ارتباطی، همچون تخلفات قاونونی و دیگر کارهای ناشی از نژادپرستی، تبعیض نژادی، بیگانه‏هراسی و نابردباری‏ها، تنفر، خشونت، همه اشکال سوء رفتار با کودکان، از جمله تمایل جنسی به کودکان و وقیح‏نگاری درباره کودکان و قاچاق و استعمار افراد بشر، به اقدامات مقتضی و روش‏های پیشگیرانه‏ای که قانون مشخص کرده، دست بزنند.

برنامه اقدام

برخلاف اعلامیه اصول که قصد داشته توافقات کلی طرفین را انعکاس دهد، کشورها در برنامه اقدام، قواعدی نسبتاً جزیی‏تر و عملیاتی را مورد توجه قرار داده‏اند. این برنامه، مکمل و رهنمود اجرایی اعلامیه اصول به‏شمار می‏آید و در آن به این موارد اشاره شده است:

1) هدف‏ها را ذکر کرده و نقطه‏نظرهای خاص را مورد توجه قرار داده است.

2) به معرفی خط‏مش‏های ضروری برای اجرای اصول بنیادی مورد نظر در جهت ایجاد جامعه اطلاعاتی برای همه پرداخته است.

3) دستور کار همبستگی دیجیتال که برای شناخت اولویت‏ها و راهبردهای توسعه‏ای تهیه‏شده و می‏توانست در اجلاس تونس عملاً به‏کار آید.

4) برنامه عمل، خود راساً چگونگی پیگیری و ارزیابی کمی و کیفی اجرای این برنامه را معلوم و راه‏های تحقیق هدف‏ها و مقصدهای مورد نظر آن را معرفی کرد.

5) حقوق بشر و البته حق توسعه که از آن ناشی می‏شود، از جمله مسائلی است که در برنامه اقدام آمده است. اشاره به حقوق توسعه، به‏عنوان یکی از مصادیق بارز حقوق بشر، از جمله موفقیت‏های کشورهای در حال توسعه به‏شمار می‏رود.

6) اصل عدم تبعیض در راه دسترسی همگانی به اطلاعات نیز مورد توجه قرار گرفت.

7) درخواست از جامعه بین‏المللی برای کمک به انتقال فن‏آوری به نقاط دور دست، از جمله روستاها با حسن نیت.

8) مهیا ساختن امکانات اطلاعاتی در تمامی نقاط دوردست و آماده‏سازی سریع امکانات مالی لازم در این زمینه.

9) احترام به حاکمیت برابر کشورها. این موضوع شدیداً اختلافات کشورهای توسعه‏یافته از جمله کانادا را در پی داشت.

10) اقدامات یکجانبه و مصونیت آن که حاکی از موفقیت گروه جنوب بود.

11) نفی انحصار بر حاکمیت اینترنت.

رئوس مهم ترین پیش‏بینی‏های برنامه چهارم توسعه جمهوری اسلامی ایران در زمینه جامعه اطلاعاتی:

1. پذیرش استقرار جامعه اطلاعاتی به‏مثابه هدف و اطلاعات و دانایی، به‏مثابه مبنای برنامه توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور

2. تضمین اصل جریان آزاد اطلاعات و دسترسی شهروندان به آن

3. گسترش امنیت شغلی و حمایت‏های حقوقی و مالی از سرمایه‏گذاران، فعالان و کاربران عرصه ارتباطات

4. توجه خاص به نظام بین‏الملل، ارتباطات، حضور در شبکه جهانی رایانه‏ای (اینترنت) و تعمیم بهره‏مندی از آن

5. گرایش به حاکمیت نظام حقوق مالکیت معنوی در سطح ملی و بین‏المللی

6. تقویت نظام صنفی و حاکمیت اخلاق حرفه‏ای

7. حفظ هویت ملی و دینی و مقابله با تهاجم فرهنگی و رسانه‏ای با روش‏های نوین (اسماعیلی، 1383)

 در فصل چهارم از ماده 44 قانون برنامه چهارم توسعه، به «توسعه مبتنی بر دانایی» پرداخته شده و آمده است: «دولت موظف است به منظور استقرار جامعه اطلاعاتی و تضمین دسترسی گسترده، امن و ارزان شهروندان به اطلاعات مورد نیاز، اقدام‏های زیر را انجام دهد:

الف) حمایت از سرمایه‏گذاری در تولید و عرضه انواع محتوا و اطلاعات به‏ زبان فارسی در محیط رایانه‏ای با تکیه بر توان بخش خصوصی و تعاونی

ب) اتخاذ تدابیر لازم به‏منظور کسب سهم مناسب از بازار اطلاعات و ارتباطات بین‏المللی، استفاده از فرصت منطق‏های ارتباطی ایران از طریق توسعه مراکز اطلاعاتی، اینترنتی ملی و توسعه زیرساخت‏های ارتباطی با تکیه بر منابع و توان بخش‏های خصوصی و تعاونی و جلب مشارکت بین‏المللی.

ج) تهیه و تصویب سند راهبردی برقراری امنیت در فضای تولید و تبادل اطلاعات کشور در محیط‏های رایانه‏ای.»

طبق ماده 45 نیز «دولت موظف است به‏منظور گسترش بازار محصولات «دانایی محور و دانش بنیان»، اقدام‏هایی را انجام دهد که «طراحی و استقرار کامل نظام جامع حقوق مالکیت معنوی، ملی و بین‏المللی و پیش‏بینی ساختارهای اجرایی لازم» از جمله آنهاست (اسماعیلی، 1383).

منابع:

1- اسماعیلی، محسن (1383). «حقوق رسانه‏ها»، فصلنامه پژوهش و سنجش، ، شماره 39 و 40.

2- حسنی، فرنود، (1384). جامعه اطلاعاتی و چالش‏های توسعه دانایی‏محور، ماهنامه فنی مهندسی عصر فن‏آوری اطلاعات، سال اول، شماره 5.

3- فرقانی، محمد مهدی(1382). فصلنامه مطالعاتی و تحقیقاتی وسایل ارتباط جمعی(رسانه)، فصلنامه رسانه، ، شماره 53.

4- معتمدنژاد، کاظم (1383). جامعه اطلاعاتی؛ اندیشه‏های بنیادی، تهران، دانشگاه علامه‏طباطبایی، مرکز پژوهش های ارتباطات.

5- معتمدنژاد، کاظم (1378). یونسکو و مسائل حقوقی بین‏المللی ارتباطات الکترونی، تهران، انتشارات یونسکو.

6- فلوریدی، لوچیانا (2001). همشهری آنلاین، متن سخنرانی در مباحث صدوشصت‏و یکمین اجلاس موضوعی هیأت اجرایی یونسکو، تکنولوژی‏های اطلاعاتی و ارتباطی جدید برای توسعه آموزش.  

7- وبستر، فرانک(1380). نظریه های جامعه اطلاعاتی، ترجمه اسماعیل قدیمی، تهران، انتشارات قصیده سرا.

اخلاق و حقوق در جامعه اطلاعاتی

عضو حقیقی شورای عالی فضای مجازی درباره برخی مخالفت‌های صورت گرفته با دسترسی به اینترنت پهن باند گفت: عده‌ای خود را به غفلت زده و تلاش دارند در برابر مخالفت‌هایی که صورت می گیرد، منتقدان را تبدیل به پهلوان پنبه کرده تا آن‌ها را به زمین بزنند.

به گزارش خبرنگارحجت‌الاسلام والمسلمین حمید شهریاری صبح امروز در نشست خبری اظهار کرد: تاکید دارم هیچ فرد عاقلی با فناوری و توسعه آن مخالف نخواهد بود زیرا براساس روایات هم می‌توان اثبات کرد که فناوری به خودی خود دارای ارزش است اما برای توسعه فن‌آوری در کشور لازم است برخی موضوعات مورد توجه قرار بگیرند و ما برای این موضوع سه شرط داریم که اولین آنها این است که کاربرد تکنولوژی در ترویج فحشا و منکرات نباید مورد بی‌توجهی قرار گیرد.

او دامه داد: عده‌ای در داخل کشور با ترویج باندهای خلاف برروی فضای مجازی، به اشاعه فیلم‌ها و عکس‌های غیراخلاقی می‌پردازند و در شبکه داخلی هم این کار را می‌کنند، پس نباید تنها به دسترسی خارجی اشاره کرد؛ اگر در مملکت ما یک انسان فاسد خودفروش فضای مجازی را برای بهبود کسب و کار خود مورد استفاده قرار دهد آیا نباید جلوی آن گرفته شود؟

شهریاری در ادامه ترویج فساد و اعمال خلاف امنیت ملی را از دیگر مواردی دانست که مورد نگرانی جدی قرار دارند.

شهریاری در ادامه پالایش محتوای فاسد را از دیگر مسائلی دانست که باید مورد توجه جدی قرار گیرد و اظهار کرد: یکی از اشکالات ما این است که فیلترینگ کارآمد و احراز هویت در شبکه اینترنت نداشتیم که اکنون برای توسعه تکنولوژی لازم است به ابزاری برای پالایش محتوای فاسد دسترسی داشته باشیم.

وی ادامه داد: برای فیلترینگ و احراز هویت افراد در فضای مجازی نیز شورای عالی فضای مجازی در حال پیگیری موضوع است.

عضو شورای عالی فضای مجازی که به طور همزمان در قوه قضاییه نیز به عنوان معاون آمار و ارتباطات فعالیت می‌کند در ادامه صحبت‌های خود اظهار کرد: ما در قوه قضاییه حدود 38 مورد را به عنوان تعریف جدی فساد تدوین کرده‌ایم که قاعدتا هیچ فردی دوست ندارد فرزندش با این موارد آشنا شود اما مساله این است که باید حواس ما جمع باشد زیرا اگر به این مسائل توجه نکنیم قطعا در آینده با مشکلات متعددی مواجه خواهیم شد.

وی ادامه داد: ما نباید سر مواردی دعوا کنیم که اصلا اختلافی سر آنها وجود ندارد، به تعبیری می‌توان گفت این مساله مغالطه با پهلوان پنبه است یعنی ابتدا ادبیات طرف مقابل را تقلیل می‌دهیم به امری که شکستن آن راحت است و بعد آن را می‌شکنیم و می‌گوییم مشکل حل شد؛ این راه درستی نیست و اکنون هیچیک از اساتید حوزه علمیه نمی‌گویند فناوری بد است اما همین حالا به راحتی می توان با یک جست‌وجوی ساده صفحات مشکل‌دار متعددی را پیدا کرد. حرف ما این است که شبکه ما مشکل و رخنه دارد. حال برای برطرف کردن این رخنه‌ها چه باید کرد.

***برخی ماموریت دارند پهلوان پنبه بسازند

شهریاری ادامه داد:‌ برخی ماموریت دارند پهلوان پنبه بسازند اما ما با دوستان متصدی رفاقت داریم و به همین دلیل پیش از ارائه اینترنت پرسرعت در جلسه‌ای دوستانه به آنها اعلام کردیم که اگر می‌خواهید فناوری را توسعه دهید، باید به این موارد هم توجه کنید و برای این استثناها راهکار داشته باشید.

وی ادامه داد: نمی‌توان قبول کرد که فردی بگوید می‌خواهم 3G را بدون هیچ برنامه‌ای برای مقابله با مشکلات موجود ارائه کنم؛ اگر تاکنون فناوری اطلاعات در کشور ما توسعه پیدا نکرده برای آن است که عده‌ای به دنبال حل این مشکلات نبوده و نخواستند به این مشکلات بپردازند. به همین دلیل اکنون مطالبه اول رسانه‌های ما نباید این باشد که چه کسانی با فناوری اطلاعات مخالفند؛ هیچ عاقلی با این فناوری مخالف نخواهد بود بلکه ما با ترویج راه اشاعه فساد مواجه‌ایم و اگر در کنار توسعه فن‌آوری این مشکلات را ندیده و برای آن راهکاری در نظر نگیریم، معضلات متعدد ایجاد خواهد شد.

وی در ادامه با تاکید بر این‌که اکنون در موارد متعدد مشاهده می‌شود که با بهره‌گیری از فضای مجازی از حساب بانکی عده‌ای پولی برداشت شده و به حساب دیگری واریز شده است، اظهار کرد: ترویج فسادهایی مانند دزدی و رباخواری موضوعی است که هنگام توسعه تکنولوژی باید به طور جدی مورد توجه قرار گیرد.

*** غفلت کنیم چیزی شبیه داعش گریبانمان را می‌گیرد

شهریاری در ادامه صحبت‌های خود با تاکید بر این‌که اعمال خلاف امنیت ملی و نامنطبق با حفاظت از نظام اسلامی موارد دیگری هستند که باید به طور جدی مورد توجه قرار گیرند، توضیح داد: این صحبت خیلی مهم است چرا که اگر از این بخش غفلت شود، چیزی شبیه داعش در همین خیابان‌ها گریبان ما را خواهد گرفت.

وی ادامه داد: امنیت ملی بسیار مهم است که باید مورد توجه و دقت بسیار قرار گیرد. ما ممکن است دزد و فاسد را بگیریم اما داعش را چه کنیم؟ یک غفلت در عراق باعث شد گروهی مثل داعش شکل بگیرد، حال اگر کسی خواست از بستر این فن‌آوری چنین بلایی بر سر ما بیاورد، آیا ما مسوولیت نداریم مانع شویم؟

این عضو حقیقی شورای عالی فضای مجازی در عین حال خاطرنشان کرد: اگر این سه مورد اجرایی شده و مورد توجه قرار گیرد، من به شخصه تعهد می‌دهم که هیچ مشکلی بر سر راه توسعه تکنولوژی وجود ندارد و دوستان حتی به جای 3G می‌توانند 10G ارائه کنند.

وی در توضیح بیش‌تر درباره سه پروژه‌ای که لازم است پیش از توسعه تکنولوژی مورد توجه قرار بگیرند ابتدا از شبکه ملی اطلاعات یاد کرد و گفت: زمانی به دوستان گفتم که دادگاهی در آمریکا دامنه .IR را جزو دارایی‌های ایران محسوب کرده است و بر این اساس می توان از این دارایی استفاده کرد؛ دوستان به این مساله توجهی نکردند تا این که دادگاه حکم خود را به آیکن فرستاد. در آن دوره مسوولان موسسه پژوهش‌های بنیادین با ارسال نامه‌ای از این مساله ابراز نگرانی کردند اما تا 20 روز جوابی به این نگرانی‌ها داده نشد.

شهریاری ادامه داد: اکنون DNS سرورهای ما در مصر است و از سوی دیگر ما کشوری هستیم که در معرض تحریم و مقابله‌ایم و طی سال‌های گذشته با ترورهای متعددی مانند ترور نخست وزیران و روسای جمهوری مواجه بوده‌ایم و انبوهی از بزرگان ما به شهادت رسیدند و اکنون غرب اعتراف می‌کند که با پول و هزینه آن‌ها این اتفاق رخ داده است.

او ادامه داد: آنها در دوره ای جنگ تحمیلی را علم و در دوره‌ای مظاهر فحشا را ایجاد کردند؛ شما در تاریخ از سرزمین آنجلس بخوانید و ببینید چگونه این سرزمین از دست اسلام درآمد، واقعیت آن است که در این سرزمین با ترویج فحشا توانستند چنین حرکتی انجام دهند. حال آیا ما باید به این مساله بی‌تفاوت باشیم؟

به گفته او اکنون علاوه برخی مظاهر فحشا بعضی مسائل اقتصادی هم مثل تحریم‌ها به کشور ما تحمیل شده است. در واقع دشمن ما در انجام هر کار بتواند فروگذار نمی‌کند و این ما هستیم که وظیفه داریم به گونه‌ای عمل کنیم که مشکلی ایجاد نشود.

*** مقابله با دو حمله DOS ایجاد شبکه ملی نیست

وی در ادامه عنوان کرد: اکنون کشورهای بزرگی که عضو AGF هستند، نگران قطع اینترنت‌اند و این فقط حرف ماست و کشورهایی مانند آلمان، روسیه، فرانسه و ... نیز این نگرانی را دارند، حال عده‌ای می‌گویند که چرا شما برای راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات اذیت می‌کنید. من نمی‌دانم این چه حرفی است؟ شبکه ملی اطلاعات شبکه‌ای محسوب می‌شود که در درون کشور بوده و آدرس‌های آن داخلی باشند.

او افزود: اکنون شما می‌دانید فاصله داعش با مرزهای کشور ما چه اندازه است؟ ما با فن‌آوری مخالفتی نداریم اما باید عاقلانه حرکت کرد. نمی‌توانیم اگر جلوی دو حمله DOS را گرفتیم بگوییم که شبکه ملی اطلاعات ایجاد شده است. این شبکه اهدافی اساسی دارد که باید برآورده شوند.

عضو شورای عالی فضای مجازی احراز هویت و حفظ حریم خصوصی را مورد دیگری دانست که باید مورد توجه قرار بگیرد و ادامه داد: باید شبکه ما به گونه‌ای باشد که اگر فرد فاسد یا فاسقی خواست از طریق آن عمل خلافی انجام دهد، امکان ردیابی آن را داشته باشیم البته در عین حال حریم خصوصی افراد باید رعایت شود و دسترسی به اطلاعات خصوصی باید تنها به حکم مراجع قضایی صورت بگیرد.

وی ادامه داد: حریم خصوصی از ارزش‌های اقتضائی است و همان طور که در اسلام آمده تجسس حرام است اما نمی توان به این بهانه جلوی فعالیت‌های مجرمانه را نگرفت. اگر قاضی یک پرونده اینترنتی خواست بداند که IP که به عنوان مثال با استفاده از آن عمل خلافی صورت گرفته از چه قرار است، باید این امکان برای او وجود داشته باشد.

دبیر شورای عالی اطلاع‌رسانی در ادامه صحبت‌های خود عنوان کرد: متاسفانه برخی در کشور خود را به غفلت زده‌اند و دنبال امور اقتضائی بدون قید و شرط هستند؛ گاهی هم عده‌ای خود را به حواس پرتی می‌زنند اما اگر کسی حواسش پرت باشد با توصیه‌های ما حواسش جمع می‌شود حال مشکل ما با افرادی است که خود را به غفلت و خواب زده‌اند.

*** در دولت قبل وزارت ارتباطات کم کاری کرد

او در پاسخ به اختلاف نظرهایی که میان شورای عالی فضای مجازی و وزارت ارتباطات وجود دارد، اظهار کرد:‌ اختلاف نظر بین اعضا امری عادی است و اصلا شورا درست می‌شود تا نظرهای مختلف به تضارب آراء‌ برسند. اگر اکنون شورای عالی ایجاد نمی‌شد، مراجع متعدد تصمیم گیری در کشور وجود داشت.

شهریاری همچنین عنوان کرد:‌ ما هیچ گاه نمی‌گوییم که تکنولوژی توسعه پیدا نکند و اکنون تنها حرف ما آن است که به موارد ایجابی هم در کنار توسعه توجه شود و متاسفانه در دولت قبل وزارت ارتباطات کم کاری کرد و اکنون می‌ترسیم در این دولت هم این کم کاری تکرار شود. البته اخباری به دست ما رسیده است و می‌دانیم دولت در این زمینه‌ها در حال کار است اما دولت قبل کم کاری کرده و هیچ فعالیت جدی و اثربخشی در این حوزه انجام نشد.

وی در ادامه صحبت‌های خود تاکید کرد:‌ دولتی که شعارش قانونمداری است و رییس جمهوری آن باید به اصول قانون اساسی توجه داشته باشد.

او با استناد به اصول مختلف قانون اساسی اظهار کرد: مبارزه با کلیه مظاهر فساد بحثی است که در قانون اساسی آمده و حال یک حقوقدان چطور به چنین مساله توجه ندارد که دولت موظف است با کلیه مظاهر فساد مبارزه کند؟ دولت چنین وظیفه‌ای دارد و ما هم حس می‌کنیم که دولت به این موارد توجه می‌کند؛ ما یک بار تجربه دولت قانون‌گریز در مملکت داشته‌ایم و توصیه ما آن است که دولت جدید هم قانون‌گریز نباشد.

شهریاری در عین حال یادآور شد: طی یک سال گذشته اقدامات خیلی خوبی در حوزه اقتصاد و فناوری شکل گرفته و اکنون ما امیدواریم سه اصلی که به آن اشاره شد، مورد توجه قرار گیرد تا همراه با توسعه تکنولوژی مشکلی ایجاد نشود.

عضو شورای عالی فضای مجازی در بخش دیگری از صحبت‌های خود در پاسخ به سوالی که درباره سرانجام پیوست فرهنگی مطرح شده بود، اظهار کرد: پیوست فرهنگی در کمیسیون‌های شورای عالی فضای مجازی تدوین شده بود اما به هر دلیل وزارت ارتباطات نیز پیوست جداگانه‌ای نوشته که من از ویژگی‌های آن اطلاعی ندارم و به هر حال ما در شورای عالی فضای مجازی کاری که وظیفه ما بود را انجام دادیم و اکنون هم پیوست ما بیش از یک ماه است که برروی میز عزیزان در دولت قرار دارد و ما منتظر تصویب آن هستیم.

وی در پاسخ به سوال ایسنا که آیا مسوولیت برقراری تمام موارد از امنیت ملی گرفته تا مبارزه با فساد تنها به وزارت ارتباطات مربوط می‌شود و نهاد دیگری موظف به پیگیری این مسائل نیست، اظهار کرد: وزارت ارتباطات یکی از مسوولان اصلی حوزه فن‌آوری اطلاعات است و بدون تردید مسوولیت بسیاری از طرح‌ها بر دوش این وزارتخانه قرار دارد البته وزارتخانه‌های دیگری مانند وزارت اطلاعات، دفاع، علوم،‌ آموزش و پرورش یا سازمان پدافند غیر عامل هم مسوولیت‌های خاص خود را دارند اما با این وجود مهمترین مسوولیت به وزارت ارتباطات برمیگردد.

*** نشان می‌دهیم پهلوان پنبه نیستیم

شهریاری در پاسخ به سوال دیگر ایسنا مبنی بر این که چگونه شورای عالی فضای مجازی که اعضای آن در دیدار با مراجع اعلام کرده‌اند در فضای مجازی دسترسی به محتواهای پالایش نشده به راحتی امکان‌پذیر است تاکنون اقدامی در این راستا صورت نداده‌اند، تصریح کرد: شورای عالی فضای مجازی تاثیری در اجرای طرح‌ها و شبکه‌ها ندارد، صرفا قانون‌گذار است و این که عده‌ای از دوستان در این شورا نزد مراجع تقلید رفته‌اند و بابت این موضوع استفتا گرفته‌اند، از نظر من نقطه ضعف شورا نیست.

او ادامه داد: من با این فرد نرفته‌ام اما بعید هم نبود بروم و بر این باورم که اقدام صورت گرفته اتفاق خوبی است چرا که ما باید از تمام ظرفیت‌های موجود استفاده کنیم. ما برای حرف منطقی خود از هر ابزاری استفاده می‌کنیم. حال یکی از ابزارها رسانه است که ما شما را دعوت کرده‌ایم و ظرفیت دیگر مراجع هستند که از بزرگترین ظرفیت‌های ما به شمار می‌روند و خوشحالیم که این ظرفیت در خدمت نظام اسلامی قرار دارد و عزیزان برروی موضوعات حساس هستند و نگرانیهای خود را در زمان مناسب اعلام می‌کنند.

او عنوان کرد: ما هم قبول داریم 3G امر جدیدی نیست که بخواهیم در برابر ورود آن مخالفت کنیم اما به هر حال اکنون توسعه‌ای در حال شکل گرفتن است و بحث ما بر سر آن است که این توسعه در شرایطی صورت می‌گیرد که جای نگرانی وجود دارد ما از تمام ظرفیت‌های خود استفاده می‌کنیم تا سه پروژه‌ای که به آنها اشاره شد، مورد غفلت قرار نگیرد و اگر فردی بخواهد در برابر این موضوع ایستادگی کند نشان می‌دهیم پهلوان پنبه نیستیم.

شهریاری ادامه داد: عده‌ای می‌خواهند ما را فن‌آوری‌ستیز نشان دهند اما ما این گونه نیستیم و آنها خود را به غفلت زده‌اند. اکنون تاکید ما هم برروی موضوعی مانند 3G به تنهایی نیست بلکه بحث بر سر آن است که پهنای باند کشور از سال گذشته تاکنون دو برابر شده است و بدون توجه به موارد یاد شده این مسائل جای نگرانی دار

با درنظر گرفتن مشکلات گم شدن کارت‌های اعتباری و کارت بلیط‌های وسایل نقلیه عمومی طراحان شرکت سازنده کارت‌های اعتباری در لندن موفق ساخت مچ‌بندی شدند که مشکلات فوق را برای همیشه حمل کرد

همایش فناوری اطلاعات و ارتباطات پارسی زبانان افتتاح شد. همایش فناوری اطلاعات و ارتباطات پارسی‌زبانان با حضور محمود واعظی، وزیر ارتباطات و اسحاق جهانگیری، معاون اول رییس جمهوری، حسی الجابر، وزیر ارتباطات قطر و رییس سازمان نظام صنفی رایانه‌ای کشور در سالن اجلاس سران برگزار شد. به گزارش خبرنگار ما:دکتر محمود واعظی ( وزیر ارتباطات ) گفت:دولت یازدهم طبق وعده‌هایی که داده تصمیم دارد با حمایت از بخش خصوصی کار مردم را بر عهده مردم بگذارد براین اساس این همایش توسط بخش خصوصی راه اندازی شده است. وی افزود: سیاست‌های کلان اقتصاد مقاومتی در راستای تقویت خصوصی‌سازی در کشور بوده و این موضوع کمک کننده به دولت برای صادرات محصولات داخلی می باشد وزیر ارتباطات بیان کرد: فناوری اطلاعات و ارتباطات پیشران و زیرساخت توسعه کشور است وتوانمندسازی بخشهای مختلف ارتباطی کشور می‌تواند برای دستیابی به این توسعه کمک شایانی انجام دهد. آیت اللهی (رییس سازمان نظام صنفی ):ادامه فرهنگ سازی در زمینه گسترش اینترنت و افزایش پهنای باند لازمه کار بوده و به عنوان شاهرگ حیاتی است. رییس سازمان نظام صنفی اظهار داشت:استیلای روز افزون فضا ی مجازی برفضای حقیقی این امر را مشتبه می کند که استفاده نکردن از آن اجتناب ناپذیر است. وی ادامه داد:نتایج درخشان فعالیت های فرهنگی در زمینه شناخت اینترنت در ماههای گذشته اشاره دارد که در حال حاضر اکثریت جامعه بر این باور هستند که فعالیت در حوزه اینترنت باید ادامه یابدو اگر کسانی هنوز با اینترنت احساس دوستی ونزدیکی نمی کنند . باید این موضوه فرهنگ سازی شده و شاید کاملتر از گذشته ادامه یابد. مهندس جهانگرد:(رییس سازمان فناوری اطلاعات ) در پاسخ به خبرنگار ما گفت:اینترنت محور توسعه و پیشنهادی برای توسعه اقتصادی است . اینترنت برای توسعه دربین کشورهای جهان جا افتاده ا ست . این موضوع در توسعه دستگاهها و حتی استفاده برای بهبود زندگی مردم نیز لازم است. وی ادامه داد: البته صرفنظراز ریسکهایی که همه کشورها نسبت به سلیقه و مصلحت مردم ازنظر کنترل فرهنگی و امنیتی و نظارتی برای دولتها داراست.اینترنت باعث توسعه است و این کار اثر بخش و گریز ناپذیر است .پس باید با صحت در اختیار مردم قرار گیرد. در زمینه اجرا چون در چند سال گذشته سرمایه گذاری نشده بوده است. عقب افتادگی هایی را داراست. اما شتاب تقاضا برای سرمایه گذاری بسیار بالاست. دکتر جلالی نیز در پاسخ به خبرنگار ما گفت:این همایش نسبت به همایشهای گذشته تجربیات مثبت ومنفی متفاوتی دارد .زیرااجرا توسط بخش خصوصی ،آن را به این سمت سوق می دهد که باعث کاربردی تر شدن همایش شود. وچون افراد دغدغه بخش دولتی را ندارند شفاف تر سخن گفته وبا مشکلات واقع بینانه تر رفتار می کنند. وی ادامه داد: وجود کارشناسان حاذق دراین بخش در کشور می تواند برابری آنها را با دیگر کشورها به اثبات برساند. دکتر جلالی به حوزه فیلترینگ اشاره کرد وگفت:وجود بخش خصوصی در کنار این حوزه ملموس تر می تواند مشکلات را ارزیابی ودر جهت رفع آنها براید.وی به شرکتهای دانش بنیان به عنوان شرکتهای نوپااشاره کردو آنها را از جمله شرکتهایی دانست که در این باره اطلاعات خود را از اینترنت بدست اورده و بهره وری خوبی دارند ..پس باید بکوشیم شرکتهای دانش بنیان در این زمنه ایجاد کنیم. در کنار این همایش پنل های زیرساختهایی برای اینترنت و مسولیت اجتماعی در حوزه شرکتها با مناسبت ارتباطات وفناوری اطلاعات در سالن اجلاس سران برگزار شد . این همایش فردا نیز ادامه خواهد داشت.

برای مشخص کردن نوع جامعه ای که تحت تأثیر استفاده از تکنولوژی اطلاعاتی و ارتباطی قرار دارد، مفاهیم متعددی وجود دارد. یکی از رایج ترین این مفاهیم، مفهوم «جامعه ی اطلاعاتی»(1) است. جامعه ی اطلاعاتی که ابتدا توسط جامعه شناس معروف دانیل بل(2) مطرح شد، به این معناست که دانش و اطلاعات در حال تبدیل به عوامل کلیدی در توسعه ی
اقتصادی و اجتماعی است. رویکرد بل به نوآوری های تکنولوژیکی در بخش اطلاعات، به طور گسترده ای خوش بینانه است. او استدلال می کند که تکنولوژی روابط اجتماعی و شیوه ی نگاه کردن ما به جهان را تغییر داده و همچنین باعث کنترل فزاینده ی انسان بر طبیعت و بهره وری اقتصادی شده است.
بل، پیامدهای مثبت تغییر و تحول تکنولوژیکی بر جهان اجتماعی را چنین برمی شمارد:
1. ظهور معیارهای [کیفیت] زندگی در سراسر جهان، افزایش درآمدها به معنای واقعی و کاهش نابرابری های طبقاتی در جوامع غربی
2. ظهور طبقه ی جدید مهندسان، تکنسین ها و دیگر حِرَف
3. شکل گیری تعریف جدیدی از عقلانیت به معنی توانایی و بهینه سازی یا به عبارتی، عقلانیت به معنی کاربرد منابع با حداقل هزینه و تلاش و انجام دقیق ترین پیش بینی درباره ی جهت گیری های اقتصادی و اجتماعی
4. شکل گیری شبکه های جدید روابط اجتماعی که نشانگر تغییر پیوندهای خویشاوندی به پیوندهای شغلی و حرفه ای است
5. تغییر در درک مقوله ی زمان و مکان(بل، 1999 به نقل از لافی، 160:2007).
برای بل، این پنج قلمرو پیشرفت، بیانگر تحول از جامعه ی صنعتی به جامعه ی پساصنعتی است. وی، تفاوت های بنیادی بین جوامع صنعتی و پساصنعتی را چنین ترسیم می کند:

جدول 5. بل: شمای کلی تغییر اجتماعی، 1999: 117.
یونِجی ماسودا(3)، سرشت کلیِ جامعه ی اطلاعاتی را در مقایسه با جامعه صنعتی چنین بیان می کند:
1. فناوری ابداعی و کانون توسعه ی جامعه ی صنعتی، ماشین بخار و کارکرد اصلی آن، جایگزینی و امتداد کار فیزیکی انسان بود. در جامعه ی اطلاعاتی، «کامپیوتر»، فناوری ابداعی و هسته ی توسعه این جامعه و کارکرد بنیادی آن جایگزینی و امتداد کار ذهنی انسان(4) است.
2. در جامعه ی صنعتی، دگرگونیِ(انقلاب) نیروی محرّکه از اختراع ماشین بخار ناشی شده بود که به سرعت نیروی تولید مادی را به وجود آورد و تولید کالاها و خدمات انبوه و انتقال سریع کالاها را ممکن ساخت. در جامعه ی اطلاعاتی، «انقلاب اطلاعات» از توسعه ی کامپیوتر ناشی شده است که به سرعت نیروی تولید اطلاعات را گسترش می دهد، و تولید انبوه شناخت، اطلاعات منظم، فناوری و دانایی را ممکن می سازد.
3. در جامعه ی صنعتی کارخانه ها، ماشین و ابزارآلات جدید، نماد اجتماعی و مرکز تولید کالاها است. در جامعه ی اطلاعاتی، شبکه ها و بانک های اطلاعات، جایگزین کارخانه ها [به عنوان نماد اجتماعی]، و مرکز تولید و توزیع کالاهای اطلاعاتی شده است.
4. در جامعه ی صنعتی، بازارها در نتیجه ی کشف قاره های جدید و تملک مستعمرات، گسترش یافته بود و افزایشِ مصرف و قدرت خرید عامل اصلی گسترش بازار بود. در جامعه ی اطلاعاتی، «مرزدانایی»، بازار بالقوه، و افزایش امکانات حل مسئله و توسعه ی فرصت ها در جامعه، یعنی تداوم و پویاییِ در حال توسعه، عامل اصلیِ گسترش بازار اطلاعات است.
5. در جامعه ی صنعتی، صنایع اصلی و اولیه ی توسعه اقتصادی، ماشین آلات و مواد شیمیایی و ساختار کلی جامعه شامل صنایع اولیه، ثانویه و درجه سوم بود. در جامعه ی اطلاعاتی، صنایع اصلی اولیه، صنایع فکری و هسته ی (قلب) آن صنایع دانایی است. صنایع مربوط به اطلاعات به عنوان گروه چهارم به ساختار صنعتی اولیه، ثانویه و درجه سوم اضافه می شود. این ساختار، تشکیل دهنده ی ماتریسِ صنایع اطلاعات محور بر محور عمودی و بهداشت، مسکن و صنایع مشابه بر محور افقی است.
6. ویژگی های ساختار اقتصادی جامعه صنعتی عبارت است از: (الف) اقتصاد کالاییِ فروش محور؛ (ب) تخصصی بودن ابزار تولید و تقسیم کار؛ (ج) انفکاک کامل تولید و توزیع [کالا] بین بنگاه و خانواده. در جامعه ی اطلاعاتی، (الف) اطلاعات، محور توسعه ی اقتصادی- اجتماعی است که به وسیله ابزارهای اطلاعات تولید
می شود. (ب) تولید فزاینده ی اطلاعات به وسیله ی کاربران، و نیز انباشت اطلاعات؛ (ج) این انباشت اطلاعات از طریق تولید همکنشی و استفاده ی مشترک، گسترش می یابد (د) به لحاظ ساختاری، اقتصاد مبادله ای به اقتصاد همکنشی(5) (همیاری) تغییر می کند.
7. در جامعه ی صنعتی، قاعده ی قیمت گذاری، یعنی اصل اقتصادی- اجتماعیِ جهان شمول، دست نامرئی ای است که تعادل بین عرضه و تقاضا را حفظ می کند؛ و جامعه و اقتصاد به عنوان یک کل در درون این نظم اقتصادی، توسعه می یابد. در جامعه ی اطلاعاتی، هدف(6)، اصول بنیادی جامعه و تقویت و پیشبرد همکنشی است که نقش هایی را به منظو دستیابی به هدف برای حفظ نظم جامعه تعیین می کند.
8. در جامعه صنعتی، مهم ترین نهاد فعالیت اجتماعی، بنگاه ها یعنی گروه های اقتصادی است. این بنگاه ها دارای سه حوزه هستند: بنگاه های خصوصی، بنگاه های عمومی و بنگاه های با مالکیت دولتی و مدیریت خصوصی. در جامعه ی اطلاعاتی، مهم ترین نهاد فعالیت اجتماعی، اجتماعات مستقل(7) یعنی یک گروه اجتماعی- اقتصادی است که به طور گسترده به اجتماعات محلی و اجتماعات اطلاعاتی تقسیم می شود.
9. در جامعه ی صنعتی، نظام اقتصادی- اجتماعی، یک نظام بنگاه خصوصی است که دارای ویژگی هایی چون مالکیت خصوصی سرمایه، رقابت آزاد و به حداکثر رساندن سود است. در جامعه ی اطلاعاتی، نظام اقتصادی- اجتماعی، جامعه ی مدنیِ مستقل است که از ویژگی هایی چون اولویت زیرساخت های آن، سرمایه ی‌عمومی و سرمایه ی انسانی دانایی محور و چارچوب بنیادی شامل اصل همکنشی و سودمندی اجتماعی(8) برخوردار است.
10. جامعه صنعتی جامعه ای دارای قدرت متمرکز و طبقات سلسله مراتبی است. جامعه ی اطلاعاتی، جامعه چند مرکزیِ مستقل و البته مکمل یکدیگر است. جامعه ی اطلاعاتی به صورت افقی عمل می کند و نظم اجتماعی را از طریق کارکردهای مستقل از هم و البته مکمل یکدیگر جامعه ی مدنی مستقل و خودمختار حفظ می کند.
11. هدف جامعه ی صنعتی، ایجاد رفاه عمومی و تأمین اجتماعی برای همه از تولد تا مرگ است. هدف جامعه اطلاعاتی، واقعی ساختن ارزش- زمان(9) (ارزشی که زمان آینده را طراحی می کند و واقعی می سازد) برای همه موجودات انسانی است؛ و این که هر فرد از زندگی مفید و ارزشمند برخوردار باشد.
12. نظام سیاسِی جامعه ی صنعتی، نظام پارلمانی و حکومت اکثریت است، اما نظام سیاسیِ جامعه اطلاعاتی، دموکراسی مشارکتی است. در دموکراسی مشارکتی،
اصول مشارکت و نیز مدیریت مستقل شهروندان بر توافق، مشارکت و همکنشی استوار است که دربرگیرنده ی افکار اقلیت نیز هست.
13. در جامعه ی صنعتی، اتحادیه های کارگری نیروی تغییر اجتماعی هستند و جنبش های کارگری با به کارگیری سلاح شان یعنی مذاکره، گسترش می یابند. در جامعه ی اطلاعاتی، جنبش های شهروندان(10) نیروی تغییر اجتماعی هستند و سلاح شان، دادخواهی و فعالیت های مشارکتی است.
14. در جامعه ی صنعتی، سه نوع مسائل اجتماعی وجود دارد: بیکاریِ ناشی از رکود، جنگ های ناشی از برخورد و کشمکش بین المللی، و دیکتاتوری فاشیسم. مسائلِ جامعه ی اطلاعاتی، شوک های ناشی از عدم توانایی مردم برای پاسخ(واکنش) مناسب به سرعت انتقال اجتماعی، عملیات افراد و گروه های تروریست مانند هواپیماربایی، تهاجم به حریم خصوصی فردی و بحران و جامعه ی کنترل شده(11) می باشد.
15. پیشرفته ترین مرحله ی جامعه ی صنعتی، مرحله ی مصرف انبوه بالا و با محوریتِ کالاهای مصرفی بادوام به عنوان نشانه های آشکار ماشینی شدن است. پیشرفته ترین مرحله جامعه اطلاعاتی، جامعه ی خالقِ دانایی انبوه(12) بالا است که در آن، کامپیوتری شدن این امکان را برای هر فرد فراهم می کند که خالق دانایی باشد و به سوی رضایت از خود حرکت کند.
16. در جامعه ی صنعتی، ارزش های مادیِ ارضاء نیازهای زیستی، معیارهای جهان شمول ارزش های اجتماعی است؛ اما در جامعه ی اطلاعاتی، جست و جوی خشنودیِ ناشی از اهداف به دست آمده(موفقیت)، معیارهای جهان شمول ارزش هاست.
17. روح جامعه ی صنعتی، نوزایی(رنسانس) به عنوان روح آزادی خواهی انسان است، که به لحاظ اخلاقی بر حقوق بنیادی انسان، منزلت فردی او و برادری [همه ی انسان ها] برای رفع نابرابری ها تأکید می کند. روح جامعه ی اطلاعاتی، روح جهانی شدن و همزیستی است که در آن انسان و طبیعت به طور مسالمت آمیز با یکدیگر زندگی می کنند. این روح به لحاظ اخلاقی سازنده ی خود انضباطی دقیق و مشارکت اجتماعی است(ماسودا، 17:2004-16).

پس از پایان دهه 90 آغاز هزاره ی سوم دنیا وارد مرحله ی جدید از تکامل تکنولوژی خود به نام عصری که ساختارها و ملزومات خود را با فناوری های موجود منطق ساخت و بر اساس نیازهای حاصل شده زمینه ایجاد فناوری های جدیدی را فراهم کرد. تقریباً از دهه ی 1980 به بعد موضوع جامعه ی اطلاعاتی به طور فزاینده ای مورد توجه سیاستمداران و دانشمندان علوم اجتماعی قرار گرفت و مفهوم جامعه ی اطلاعاتی به سر چشمه ای از مباحث و گفته های فراوان تبدیل شد. این پدیده مفاهیم مختلفی چون اجتماع، فرهنگ، اقتصاد و فناوری را تحت الشعاع قرار می دهد.

جامعه ای که درآن کیفیت زندگی، گسترده دگرگونی اجتماع و توسعه ی اقتصادی به گونه ای روزافزون به اطلاعات و بهره وری از آن متکی جامعه ی اطلاعاتی است.

جامعه ی اطلاعاتی جامعه ای وابسته به خدمات اطلاعاتی رسانه ها همگانی است و با آهنگی سریعتر از دیگر جوامع و با سلطه بیشتر در اندخته هایی علمی و تجربی پیش می رود. در چنین جامعه ای، ارتباطات عامل واقعی انتقال برای ایجاد تحول در افراد به منظور دستیابی به اطلاعات است و ارزشهای اطلاعاتی عامل تعیین کننده در توسعه ی جامعه محسوب می شود.

جامعه ی اطلاعاتی چه ویژگی هایی دارد که دیگر جوامع ندارند؟

مبنای این جامعه ی اطلاعاتی است و تمام کارها در آن اطلاعاتی یا به بیان دیگر کامپیوتری شده است. در طول تاریخ، بشر سه مرحله پشت سر نهاده است:

1) اقتصاد صنعتی

2) اقتصاد کشاورزی

3) از اواسط قرن بیستم جامعه ی اطلاعاتی

این جامعه در کنار خود دیگر شرایط پیشرفت جامعه ی انسانی را به همراه دارد. در این جامعه تبعیض وجود ندارد، سواد آموزی همگانی می شود، آزادی های بنیادی توسعه می یابد و همه چیز به موازات هم پیش می رود.

ویژگی ها و معیارهای جامعه ی اطلاعاتی

1) ویژگی فنی: نخستین ویژگی در این گروه، تشکیل رسانه ها است که نظامی فراگیر، جامع و گسترده را به همراه آورده وکاملاًً مسلط بر حیات انسان است. ویژگی دیگر در این نظام، دو سویه  بودن آن است که مخاطب را از وضعیت منفعل خارج می کند و به طور مؤثر در فرایند ارتباط شرکت می دهد.

ویژگی دیگر این فناوری پویایی است؛ یعنی ارتباط از هرجا و هرکس و در هر حال امکان پذیر است. تبدیل پذیری و اتصال پذیری، خاصیت این نوع رسانه های ارتباطی است،یعنی هر وسیله ی ارتباطی را می توان به وسیله ی ارتباطی دیگر متصل کرد.

2) ویژگی اقتصادی: جامعه اطلاعاتی نوع جدیدی از تقسیم کار را مطرح می کند و در نتیجه، مشاغلی از میان می رود و مشاغل جدید پدید می آید و البته ساختار اقتصادی، ناگزیر خود را با حوزه های تازه هماهنگ می کند. اقتصاد اطلاعات نشان می دهد که تولید اطلاعات و فناوری های اطلاعاتی سهم مهمی از تولید ناخالص ملی کشورهای پیشرفته را به خود اختصاص می دهد. به این اعتبار، اگر سهمی از تولید ناخالص ملی یک جامعه که هدف فعالیت های اطلاعاتی می شود، نسبت به سایر فعالیت های اقتصادی بیشتر باشد، آن جامعه را می توان«جامعه اطلاعاتی» نامید.

3) ویژگی حرفه ای: یکی از ویژگی های مهم جوامع اطلاعاتی تغییر حرفه ها و  مشاغل است. هرگاه حرفه ها در فعالیت های اطلاعاتی تمرکز یابند به جامعه اطلاعاتی وارد شده ایم. چهارصد نوع حرفه  را برای نیروی کار اطلاعاتی برشمرده اند که نخستین نوع شامل کارکنانی است که فعالیت اصلی آنان تولید و عرضه ی اطلاعات است (مانند: دانشمندان، نویسندگان و...) نوع دوم کارکنانی را در بر می گیرد که اطلاعات را گردآوری، هماهنگ و پردازش کرده و سپس به توزیع آن در میان شرکت ها و متقاضیان اطلاعات می پردازند (مانند: دبیران، کارمندان و...) نوع دیگر شامل کارکنانی است که با استفاده از دستگاه ها و فناوری های اطلاعاتی،  انواع فعالیت های دیگر را حمایت می کنند(مانند: کسانی که اطلاعات را وارد کامپیوتر می کنند). از دیگر مشخصه های جوامع اطلاعاتی، تأکید بر آموزش است. گزارش یونسکو از کمیسیون بین المللی آموزش برای قرن بیست و یکم با نام «یادگیری، گنج درون» تأثیر جامعه ی اطلاعاتی بر آموزش و پرورش و برخی نتایج آن را مورد تأکید قرار می دهد.

4) ویژگی مکانی: در جامعه ی اطلاعاتی، شبکه های اطلاعاتی نقاط دوردست را با یکدیگر مرتبط می کنند. این شبکه ها گروه های مختلف سراسر جهان را در کمترین زمان ممکن و به بهترین شکل به یکدیگر پیوند دهند و افراد می توانند دانش و تخصص خود را با یکدیگر مبادله کنند و به مشاوره بپردازند. اگرچه محدودیت فاصله ها کاملا حذف نشده، اما کوتاه شدن زمان در ارتباطات، در واقع برای شرکت ها، دولت ها و افراد، حق انتخاب بیشتری فراهم ساخته است.

5) ویژگی فرهنگی: از نخستین ویژگی های جامعه ی اطلاعاتی ایجاد تحول در ارزش های فرهنگی، اخلاقیات و آداب و رسوم است. آنچه همزمان با پیدایش و توسعه جوامع اطلاعاتی در دنیا مطرح شده، تحمل فرهنگی است که ناشی از شناخت بیشتر است. با افزایش  آگاهی در حوزه های فرهنگی، ساختار ارزشی و در نتیجه اخلاقیات و آداب و رسوم به گونه ی بارزی متحول می شود. در حقیقت آنچه در حال وقوع است، توسعه و تعامل گسترده فرهنگ ها است و نادیده انگاشتن آثار بالقوه یکسویی جریان جهانی اطلاعات ممکن است پیامد های ناگواری به دنبال داشته باشد.

اجلاس جهانی جامعه ی اطلاعاتی (WSIS) و تاریخچه آن:

اتحادیه بین المللی ارتبات راه دور(ITU) در سال 1998 از دبیر کل اتحادیه خواست تا موضوع برگزاری یک اجلاس جهانی پیرامون جامعه اطلاعاتی را با کمیته ی اجرایی هماهنگی سازمان ملل متحد مطرح کند و نتیجه  را اطلاع شورای اتحادیه برساند. دبیرکل اتحادیه در نشست سال 1999 شورای اتحادیه، گزارش داد که کمیته اجرای هماهنگی سازمان ملل نسبت به برگزاری اجلاس جهانی اطلاعاتی (WSIS) واکنش مثبت نشان داده است. در سال 2001 شورای اتحادیه ی بین االمللی ارتباطات راه دور تصمیم گرفت که اجلاس جهانی جامعه ی اطلاعاتی را در دو مرحله برگزار کند: مرحله ی اول از 10 تا 12 دسامبر2003 در شهر ژنو در کشور سوئیس و مرحله ی دوم از 16 تا 18 نوامبر 2005 در شهر تونس در کشور تونس.

اجلاس جهانی جامعه اطلاعاتی (WSIS) فرصتی یگانه برای همه گروه های اثرگذار و اثرپذیر جامعه اطلاعاتی است تا در بالا ترین سطح گرد هم آیند و به درک بهتری از این انقلاب و اثرات آن بر جامعه ی بین المللی دست یابند. بعد از برگزاری این اجلاس گردآوردن سران حکومت ها، رؤسای مؤسسات سازمان ملل متحد ، رهبران صنایع، سازمان های غیر دولتی، نمایندگان رسانه ها و جامعه مدنی، در یک رویداد واحد بین المللی است تا از این طریق همه طرف های ذی نفع به درک مشترکی از نقش خود برسند، نقشی که تضمین کننده ی استقرار عملی جامعه اطلاعاتی در سراسر جهان به گونه ای هموار و هماهنگ است.

آنچه انتظار می رود از این اجلاس جهانی جامعه اطلاعاتی (WSIS) به دست آید، رسیدن به اراده ی سیاسی روشن و تصویب یک بیانیه ی اصولی و یک نقشه ی مشخص عملی برای دست یابی به هدف های جامعه ی اطلاعاتی است که منعکس کننده ی منافع گوناگون همه گروه های ذی نفع باشد. به روشنی پیدا است که رسیدن به چنین دستاوری، با این ماهیت و وسعت بلند پرواز، مستلزم همکاری و مشارکت همه ی نهادهای عمومی و خصوصی است؛ مشارکتی که همگان به شدت و فعالانه به آن فراخوانده می شوند.

«جامعه اطلاعاتی»

جامعه‌ای را که در آن کیفیت زندگی، گستره دگرگونی اجتماعی، و توسعه اقتصادی به‌گونه‌ای روزافزون به اطلاعات و بهره‌وری از آن متکی است جامعه اطلاعاتی (Information Society) می‌گویند.

در این جامعه، استانداردهای زندگی و الگوهای کار و فراغت، نظام آموزشی، و فعالیت‌های اقتصادی و بازرگانی از پیشرفت اطلاعات و دانش فنی تأثیر می‌پذیرد. نشانه این امر، تولید رو به گسترش کالاها و خدمات مرتبط با اطلاعات و اشاعه آنها از طریق حلقه گسترده‌ای از رسانه‌ها، به‌ویژه فن‌آوری‌های چندرسانه‌ای الکترونیکی، و به‌طور کلی غلبه فن‌آوری اطلاعات در امر ذخیره، پردازش، و انتقال اطلاعات است.

جامعه اطلاعاتی جامعه‌ای وابسته به خدمات اطلاعاتی رسانه‌های همگانی است و با آهنگی سریع‌تر از دیگر جوامع و با سلطه بیشتر بر اندوخته‌های علمی و تجربی پیش می‌رود. در چنین جامعه‌ای، ارتباطات عامل واقعی انتقال برای ایجاد تحول در افراد به‌منظور دستیابی به اطلاعات است و ارزش‌های اطلاعاتی عامل تعیین‌کننده در توسعه جامعه محسوب می‌شود.

 تاریخچه:از دهه 1970 در غرب، به‌ویژه در کشورهای پیشرفته، تحول عظیمی در حوزه اطلاع‌رسانی صورت گرفته است. در دهه 1980 رایانه وارد کارخانه‌ها و ادارات شد، تشکیلات اقتصادی دارای بخش اطلاع‌رسانی گردید، و دادوستدهای  جهانی به‌صورت شبانه روزی از طریق شبکه‌های ارتباطی سرعت بیشتری یافت. در دهه 1990،افراد با ساعات کار کمتر، بازدهی بیشتری را ارائه دادند و کارهای اداری به‌سمت بی‌نیازی از کاغذ پیش رفت .آلوین تافلر (Alvin Toffler)  در کتاب موج سوم، تمدن بشر را متأثر از سه موج عمده دانسته است که با هر موج تاریخ تمدن وارد فصل نوینی می‌شود. اکنون، با شکوفایی صنعت الکترونیک و رایانه، بشر وارد عصر اطلاعات شده است.

در دوران حاضر، عامل رشد اقتصادی، سرمایه، نیروی انسانی، یا مواد خام نیست بلکه دانش و اندیشه‌های جدید است. به همین سبب، بسیاری از صاحب نظران بر این باورند که جامعه جدید با جامعه صنعتی تفاوت‌های آشکار دارد و برخی آن را جامعه فراصنعتی نام نهاده‌اند.

ویژگی‌های جامعه اطلاعاتی. صاحب‌نظران علم اطلاع‌رسانی ویژگی‌های متعددی از جامعه اطلاعاتی و ظواهر آن ارائه داده‌اند که مهم‌ترین آنها 1) ویژگی فنی؛ 2) ویژگی اقتصادی؛ 3) ویژگی حرفه‌ای؛ 4) ویژگی مکانی؛ و 5) ویژگی فرهنگی است .

ویژگی فنی:نخستین خصیصه در این گروه، تشکیل رسانه‌هاست که نظامی فراگیر، جامع، و گسترده را به همراه آورده و کاملاً مسلط بر حیات انسان است؛ و این خود ترکیبی از فن‌آوری‌های اطلاعاتی و ارتباطی، رایانه، دورنگار، چاپگر، ویدئو، ماهواره، تلویزیون، و جز آن است. ویژگی دیگر این نظام دو سویه بودن آن است که مخاطب را از وضعیتی منفعل خارج می‌کند و به‌طور مؤثر در فرایند ارتباط شرکت می‌دهد. رشد اندیشه، پیدایش حق اظهار نظر، و حق رأی در نتیجه تمرین برخورد فعّال و مسئولانه در زمینه‌های اجتماعی از آثار ارتباط دوسویه است که نتایج سیاسی و فرهنگی به‌دنبال دارد.

خصیصه دیگر این فن‌آوری  پویایی است. یعنی ارتباط از هرجا، یا هرکس، و در هرحال امکان‌پذیر است،که نمونه آن تلفن همراه است. تبدیل پذیری، خاصیت دیگر این نوع رسانه‌های ارتباطی است. امروزه، به راحتی می‌توان پیام‌ها را از صورتی به صورتی دیگر تبدیل کرد. اتصال‌پذیری نیز خاصیت دیگری است؛ یعنی هر وسیله ارتباطی را می‌توان به وسیله ارتباطی دیگر متصل کرد و ارتباط میان مسافت‌های دور را برقرار ساخت. سرانجام، جهان شمول بودن از مهم‌ترین خصوصیات وسایل ارتباطی نوین است؛ به این معنی که شبکه‌ها به‌تدریج سراسر سیاره زمین را پوشش می‌دهند و مرزهای سیاسی را در می‌نوردند. فن‌آوری‌های اطلاعاتی امکان می‌دهند که طراحی و ساخت کالا با بهترین کیفیت و کمترین زمان به‌طور خودکار انجام پذیرد و خط تولید چنان انعطاف‌پذیر گردد که به راحتی بتوان، با خط تولید واحدی، چند نوع کالا تولید کرد.

ویژگی اقتصادی:رویکرد اقتصادی به نقش روزافزون اطلاعات در فرایند تولید، توزیع، و مصرف، به‌ویژه در زمینه نوآوری و رقابت اشاره دارد. جامعه اطلاعاتی نوع جدیدی از تقسیم کار را مطرح می‌کند و در نتیجه مشاغلی از میان می‌رود و مشاغل جدیدی پدید می‌آید، و البته ساختار اقتصادی، ناگزیر، خود را با حوزه‌های تازه هماهنگ می‌کند. در این جوامع، اطلاعات منبعی اقتصادی تلقی می‌گردد. سازمان‌ها برای افزایش کارآیی خود بر استفاده بیشتر از اطلاعات تأکید می‌ورزند تا نوآوری‌ها تقویت گردد، موقعیت اقتصادی و رقابت‌طلبانه آنها بهبود یابد، و سبب ارتقای کیفیت ابزارها و خدمات شود.

در دهه 1960، انتقال تدریجی اقتصاد کالایی به اقتصاد اطلاعات آغاز گردید و اطلاعات و تشکیلات آن، تبدیل به مهم‌ترین  منبع تولید ثروت جوامع شد، به‌گونه‌ای که برخی اقتصاددانان، اقتصاد را به بخش‌های اطلاعات اولیه،اطلاعات ثانویه، و غیر اطلاعاتی تقسیم کردند. در بخش اطلاعات اولیه، همه کالاها و خدماتی که اطلاعات را فراهم کرده یا مربوط به جمع‌آوری، پردازش، و توزیع اطلاعات و بازارهای مربوط است جای می‌گیرد. این بخش، نه تنها صنایع میکروالکترونیک، ارتباط، و فرهنگ را دربر می‌گیرد، بلکه انواع گسترده‌ای از کالاها و خدمات را نیز شامل می‌شود. بخش اطلاعات ثانویه شامل فعالیت‌های اطلاعاتی محدودتر، مانند فعالیت‌های تحقیق و توسعه، برنامه‌ریزی، کنترل، بازاریابی، و بایگانی اطلاعات تولیدشده توسط بخش دولتی برای مصارف داخلی و خارجی و کلیه فعالیت‌های اطلاعاتی صنایع خصوصی و مؤسسات آموزشی است که با بازار دادوستد ندارند.

اقتصاد اطلاعات نشان می‌دهد که تولید اطلاعات و فن‌آوری‌های اطلاعاتی سهم مهمی از تولید ناخالص ملی کشورهای پیشرفته را به خود اختصاص می‌دهد. به این اعتبار، اگر سهمی از تولید ناخالص ملی یک جامعه که صرف فعالیت‌های اطلاعاتی می‌شود، نسبت به سایر فعالیت‌های اقتصادی بیشتر باشد آن جامعه را می‌توان "جامعه اطلاعاتی " نامید.

.

ویژگی حرفه‌ای:یکی از خصیصه‌های مهم جوامع اطلاعاتی تغییر حرفه‌ها و مشاغل است. هرگاه حرفه‌ها در فعالیت‌های اطلاعاتی تمرکز یابند به جامعه اطلاعاتی واردشده‌ایم. به بیان دیگر، در جامعه اطلاعاتی از کارهایی که قدرت جسمی و مهارت‌های یدی را می‌طلبد، مانند تراشیدن سنگ و یا زراعت بر روی زمین کاسته و به کارهایی با مهارت بالا مانند تعلیم و تربیت، امور اداری، و کلیه کارهایی که اطلاعات را جهت انجام بهتر فعالیت‌ها درخواست می‌کنند، تبدیل می‌شود. امروزه، تنها اقلیتی رو به کاهش از نیروی کار، در کارخانه کار می‌کنند و بازار کار به وسیله شاغلان بخش اطلاعات تسخیر شده است.تغییر مشاغل و توزیع آنها مرکز ثقل بیشتر نظریه‌های معتبر در مورد جامعه اطلاعاتی است. دانیل بل در دهه 1960 ظهور جامعه "یقه سفیدها"(مدیران و طالبان اطلاعات) و کاهش نیروی کار صنعتی و کارگران "یقه آبی" را عنوان کرد و پایان تضاد سیاسی ـ طبقاتی، آگاهی گروهی بیشتر، و توسعه برابری جنسی را مطرح ساخت.

چهارصد نوع حرفه را به عنوان نیروی کار اطلاعاتی بر شمرده‌اند، که نخستین نوع شامل کارکنانی است که فعالیت اصلی آنان تولید و عرضه دانش و اطلاعات است، مانند دانشمندان، مخترعان، کتابداران، روزنامه نگاران، و نویسندگان. نوع دوم کارکنانی را دربرمی‌گیرد که اطلاعات را گردآوری، هماهنگ، و پردازش کرده و سپس به توزیع آن  در میان شرکت‌ها و متقاضیان اطلاعات می‌پردازند؛ مانند مدیران، منشیان، کارمندان، و کلیه کارگران. نوع دیگر شامل کارکنانی است که با استفاده از دستگاه‌ها و فن‌آوری‌های اطلاعاتی، فعالیت انواع دیگر را حمایت می‌کنند؛ مانند کسانی که اطلاعات را وارد رایانه می‌کنند، یا به نصب و تعمیر تلفن، رادیو، و تلویزیون می‌پردازند. بدین ترتیب، تقسیم‌بندی نیروی کار اطلاعاتی و غیراطلاعاتی، براساس تخمین درجه‌ای از درگیری مشاغل با اطلاعات، تمیز داده می‌شود. گرچه تعیین این که دقیقاً چه کسی کارگر اطلاعاتی است و  چه کسی نیست، خود، موضوع بحث انگیزی است، زیرا هر شغلی تا حد زیادی با شناخت و پردازش اطلاعات سروکار دارد. اما پیدایش جامعه اطلاعاتی متّکی  بر جنبه محوری دانش نظری، در مقابل دانش عملی است، و می‌باید آنهایی را که دارای دانش نظری هستند از کارگران اطلاعاتی، یعنی کسانی که تنها مجری اندیشه‌های نظریه‌پردازان محسوب می‌شوند، متمایز ساخت.

دنیای امروز، هماهنگی ساخت و تولید در سطح جهان، برنامه‌ریزی درون دولت‌ها و میان دولت‌های مستقل، و بازاریابی در همه قاره‌ها را می‌طلبد. اطلاعات برای این‌گونه فعالیت‌ها جنبه محوری دارد و، در نتیجه، مدیریت اطلاعات نیز تبدیل به ضرورتی اجتناب‌ناپذیر می‌گردد.

از دیگر مشخصه‌های جوامع اطلاعاتی تأکید بر آموزش است. گزارش یونسکواز کمیسیون بین المللی آموزش برای قرن بیست‌ویکم با نام "یادگیری: گنج درون" تأثیر جامعه اطلاعاتی بر آموزش و پژوهش و برخی نتایج آن را مورد تأکید قرار می‌دهد. فن آوری‌ها، بی‌تردید، این امکان را فراهم آورده است که آموزش از طریقی که قبلاً امکان‌پذیر نبود ارائه گردد. طیف وسیعی از رشته‌های تحصیلی به صورت صفحات فشرده و چندرسانه‌ای‌ها در دسترس قرار دارند و مدارس و دانشگاه‌ها، با استفاده از امکانات الکترونیکی، آموزش از راه دور را تجربه می‌کنند.

ویژگی مکانی:در جامعه اطلاعاتی، شبکه‌های اطلاعاتی نقاط دور دست  را با یکدیگر مرتبط می‌کنند. این شبکه‌ها گروه‌های مختلف سراسر جهان را در کمترین زمان ممکن و به بهترین شکل به یکدیگر پیوند می‌دهند و افراد می‌توانند دانش و تخصص خود را با یکدیگر مبادله کنند، به مشاوره بپردازند، و خلاقیت‌های خود را شکوفا سازند. رشد سریع رسانه‌های جدید این امکان را فراهم آورده است که اطلاعات مربوط به مبادلات بازرگانی، قیمت کالاها، فهرست پروانه‌های ثبت اختراع، نوسانات ارز، و حتی چکیده مقالات مجلات علمی و فنی تهیه و به صورت پیوسته به سراسر جهان ارسال گردد. شبکه‌ها حتی سبب تجدید سازمان نظام مالی در دنیا شده و فروپاشی محدودیت‌های سنتی در زمینه بانکداری، خدمات مالی، و واسطه‌گری را به دنبال داشته است. مبادلات اقتصادی به شکل الکترونیکی و در حجم بسیار بالا حاصل رشد این بخش بوده است.

اهمیت راهبردی اطلاعات، تأمین زیرساخت‌های اطلاعاتی، رشد اطلاعات قابل مبادله و یکی شدن سراسری اقتصاد، همگی بر مرکزیت شبکه‌های اطلاعاتی - ارتباطی، و اتصال شهرها، مناطق، ملت‌ها، قاره‌ها، و سراسر جهان تأکید دارد و این تأکید بیشتر بر گردش اطلاعات در مسیر بزرگراه‌های اطلاعاتی و الکترونیکی است. در حالی که نخستین حرکت‌های اقتصادی بازارها بر مبنای دوری و نزدیکی در ساختار شهرها به‌وجود آمد، امروزه اقتصاد بازار بر منطق ارتباطات الکترونیکی استوار شده و جغرافیای جدیدی از مراکز پردازش و کنترل به‌وجود آمده است. گر چه محدودیت فاصله‌ها کاملاً حذف نشده، لیکن کوتاه شدن زمان در ارتباطات، در واقع، برای شرکت‌ها، دولت‌ها، و افراد حق انتخاب بیشتری فراهم ساخته است.

ویژگی فرهنگی:از لحاظ فرهنگی ، دانش مبتنی  بر سرمایه به‌تدریج جای خود را به سرمایه مبتنی بر دانش داده است و آگاهی نوعی سرمایه فرهنگی تلقی می‌شود و بدین ترتیب، اهمیتی که دنیای گذشته برای سرمایه مالی قائل بود تقلیل یافته و سرمایه‌های مبتنی بر آگاهی از اهمیت بیشتری برخوردار گردیده است.

از نخستین ویژگی‌های جوامع اطلاعاتی ایجاد تحول در ارزش‌های فرهنگی، اخلاقیات، و آداب و رسوم است. آنچه همزمان با پیدایش و توسعه جوامع اطلاعاتی در دنیا مطرح شده تحمل و مُدارای فرهنگی است که ناشی از شناخت بیشتر است. با فزونی شناخت در حوزه آگاهی‌های فرهنگی، ساختار ارزشی و در نتیجه اخلاقیات و آداب و رسوم به گونه بارزی متحول می‌شود. اینترنت نمونه روشنی از فن‌آوری نوین اطلاعاتی است که می‌تواند حجم زیادی از اطلاعات گوناگون را به صورت متن، تصویر، صوت، و عدد و رقم با هر درجه از کمیت و کیفیت و محتوای فرهنگی، بدون محدودیت و فارغ از مرزهای سیاسی، در زمانی بسیار کوتاه انتقال دهد؛ و این انتقال را در عرصه‌ای بدون عنایت به فضا و محتوای فرهنگی و در ساختارهای متفاوت سیاسی و اقتصادی و پیشینه‌های تاریخی صورت دهد، و از جهات گوناگون و در رابطه با ملت‌ها، دولت‌ها، گروه‌ها، خانواده‌ها، و افراد فرصت‌ها و تنگناهایی ایجاد کند.

جهانی شدنالزاماً نه به معنی سقوط همه دیوارهای سیاسی، فرهنگی، و اقتصادی و نه مترادف با حذف هویت‌های فرهنگی است؛ بلکه پدیده نوین ارتباطی است که الگوهای قبلی ارتباطی را به هم می‌ریزد. در الگوهای سنتی ارتباطات، که عمدتاً ناظر بر جوامع محلی است، مخاطب یا گیرنده دارای نقش  یا اهمیت ویژه‌ای است و نظریه‌ها پیوسته به موضع مخاطب می‌اندیشد. به‌طور مثال، هنگام تأسیس مجله یا تألیف کتاب یا نشر مطبوعات غالباً این پرسش اساسی مطرح می‌گردد که این اثر برای چه کسانی تهیه می‌شود؛ و حال آنکه در ارتباطات نوین پیام در اختیار کسانی قرار می گیرد که هدف تولید کننده پیام نبوده‌اند، چون اشخاص گوناگونی می‌توانند در معرض این ارتباطات قرار گیرند.

در حقیقت آنچه در حال وقوع است توسعه و تعامل گسترده فرهنگ هاست و نادیده انگاشتن آثار بالقوه یکسویگی جریان جهانی اطلاعات ممکن است پیامدهای ناگواری به دنبال داشته باشد.

بسیاری از ناظران گرایش به دیدن نشانه های تحول در ارزش های فرهنگی به دنبال پیشرفت جامعه اطلاعاتی دارند، اگر چه باید خاطرنشان کرد که جوامع مختلف عکس العمل های متفاوتی در برابر حضور فن آوری های پیشرفته دارند و حتی فرهنگ جهانی الکترونیکمستعد پذیرش تاثیرات محلی و ملی است. در حقیقت آنچه در حال وقوع است توسعه و تعامل گسترده فرهنگ ها است، نه به اصطلاح فرهنگ نوپایی که تحول و تغییر اساسی شیوه زندگی را در سراسر جهان به دنبال داشته باشد.
همواره خطر استیلای یک فرهنگ وجود داشته است، فرهنگی مبتنی بر ارزش های مادیگرای غرب که جایگزین فرهنگ بومی شود و جهانی را در اثر فقر فرهنگی به پوچی گرایش دهد. اگرچه ممکن است یک خبر، عکس العمل های متفاوتی را در کشورهای مختلف ایجاد کند، لیکن نادیده انگاشتن تاثیرات بالقوه سوء جریان جهانی اطلاعات بر روی هویت و تنوع فرهنگی کشورها، امری خطرناک شمرده می شود، زیرا ممکن است منجر به پذیرش فرهنگ هایی شود که تاکید بیشتری بر بی پروایی و صراحت در تبادل اطلاعات گوناگون و بویژه مبادله متمرکز اطلاعات در زمینه های اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی دارند:

• فرار مغزها که منجر به مهاجرت مهندسان و محققان کشورهای در حال توسعه به کشورهای صنعتی و توسعه یافته می گردد و بهترین متخصصان کارآمد در زمینه علوم و فن ‌آوری به کشورهای ثروتمند غرب مهاجرت می کنند. کشورهایی که این نیروها را از دست می دهند و بدین ترتیب سطح فن آوری آنان نیز تنزیل می یابد.

• راهبردهای مدرن سازی در کشورهای جهان سوم غالباً منجر به افزایش بدهی های خارجی، بهبود ارتباطات راه دور بین المللی به جای توسعه شبکه اطلاعاتی و مخابراتی بومی می‌گردد.

• شرکت های بزرگ مخابراتی در روابط بازرگانی با شرق، تنها برای ایجاد رقابت ناسالم محلی تلاش می‌کنند و در این راستا توسعه ناهماهنگ اجتماعی را در فضای ارتباطات راه دور ایجاد می نمایند.

• اطلاعاتی کردن جوامع در حال توسعه موجب تضاد آشکار میان فقرای اطلاعاتی و ثروتمندان اطلاعاتی می گردد.

میزان و کیفیت اطلاعات موردنیاز برای برنامه ریزی و مدیریت بر اساس نظام آماری اطلاعات، بیش از آن حدی است که بتوان آن را به طور متمرکز ارزیابی کرد و به همان مقیاس به کار برد. در نتیجه، با وجود این که کشورهای حاکم به طور حتم از نظر اطلاعاتی غنی هستند، این که دارای غنای علمی حقیقی نیز باشند جای سوال جدی است. در مقابل، مردمان کشورهای کوچک و تحت سلطه می توانند به غنای دانش حقیقی دست یابند، چرا که دانش و اطلاعات مردم این کشورها که با کسب تجاربی در زمینه کمبودها، فقر، سختی، درد، وابستگی، و ظلم و ستم همراه می باشد. عمیق، پایدار و ابدی است.
چنانچه تفاوت ذکر شده بالا میان اطلاعات و دانش را بپذیریم، در این صورت گسترش سیستم‌های اطلاعاتی به صورت کمّی برای هر کشور در حال توسعه نامعقول و بی دلیل خواهد بود، و هدف باید بطور کلی بهبود کیفی این نظام باشد. در عصر جدید، اطلاعاتی شدن به معنای بین المللی شدن ـ جهانی شدن ـ است و این روند همواره همانندسازی فرهنگ‌ها را به دنبال خواهد داشت (بیکر، 1993).
به طور طبیعی هر فرهنگمتعلق به یک محل یا منطقه خاص، و در برگیرنده دانش جامع و اندوخته شده نسل ها، و بازتاب استعدادها و ویژگی های یک گروه در مقایسه با دیگر گروه هاست که در زبان و لهجه ظهور می یابد و احساس تعلق به یک سرزمین و هویت آبا و اجدادی را به همراه دارد. دقیقاً به خاطر همین احساس است که نمی توان فرهنگ را به عنوان یک ابزار مورد استفاده خصوصی یا تجاری قرار داد.

معیار اجتماعی

 تحول اجتماعی مبتنی بر اطلاعات، شامل تاثیر آزادی تدوین قانون حاکم بر مبادله اطلاعات می‌باشد که در آن ایجاد شبکه اطلاعات و ارتباطات الکترونیکی می تواند به تجدید حیات خانواده و جامعه منجر شود. انزوای قشر دارای فقر اطلاعاتی در جامعه الکترونیکی با شکل گیری مجدد قشر محکوم و ضعیف در جامعه اطلاعاتی که توسط کارفرمایان استثمار می شوند و نادیده گرفتن حقوق این قشر در انعقاد قراردادها بار دیگر به شکل جدیدی بروز می نماید. ماسودا (1985) به طرح جامعه اطلاعاتی می پردازد که در آن محور اصلی ارزش های اطلاعاتی بر ارزش های مادی غلبه می‌کند و در اقتصاد این جامعه، سرمایه اطلاعات و دانش فنی بر سرمایه مواد برتری می یابد.

معیار سیاسی

تمرکز قدرت، نفوذ سیاسی و تحولات اجتماعی ناشی از اطلاعات دلیل آشکاری بر مزایا و منافع ایجاد یک قطب اطلاعاتی است که سبب تغییرات بنیادین سیاسی از طریق پوشش خبری (نظیر آنچه در شوروی سابق و بلوک شرق رخ داده) می باشد. چنانچه پخش آخرین رویدادها از طریق رسانه‌های همگانی را از نظر فقر اطلاعاتی و غنای اطلاعاتی بنگریم، پیامد آن، تبدیل جامعه جهانی به دو گروه مخاطبان منفعل و صرفاً مصرف کننده و رسانه های جمعی از یک سو، و شمار قلیلی از کشورهای برتر و نیز افراد سرآمد کشورها و تولیدکنندگان فعال و کاربران اطلاعات الکترونیکی از سوی دیگر خواهد بود.

از دست رفتن مشاغل وافزایش بیکاری

یکی از چالشهای ناشی ازجامعه اطلاعاتی وگشترش اطلاعات ازدست رفتن مشاغل وافزایش بیکاری است . به علاوه تا قبل ازاین مردم نگران آسیب پذیری فزاینده خود دربرابر مداخلات تصادفی یا بزهکارانه و خطرهای جدی بودند.که خلوت تنهائی آنها را تهدید می کرد، حتی دولتها می ترسیدند که تمرکزبیش ازحد قدرت اقتصادی دردست تعداد اندکی ازبنگاههای صنعتی فرا مرزی حقوق حاکمیت آنها را به خطراندازند درطول دههً گذشته اینگونه حواسها درنتیجه به گردش در آمدن گردونه رشد اقتصادی دیگربصورت سابق وجودندارد.اگرچه خودکارشدن بسیاری از فعالیتهای معمولی و تکراری موجب ازدست د ادن مشاغل دفتری شده است. ولی دیگرکسی احتمال بروز بیکاری انبوه درسطح جهانی رابه ذهن خود راه نمی دهد. ورفته رفته فناوری اطلاعات سرچشمه ایجا د مشاغل مهارتی به ویژه دربخش خدمات شده است. اکنون نوعی صنعت اطلاعات درحال تکوین است که برای ارائه خدمات تازه ای به افراد و صنایع روی زیرساختهای جدید ارتباطات دور سرمایه گذاری می کند. اما دردههً1990.نگرانی از بابت اشتغال بار دیگردرچهرهً جدید نمایان شد ودیگر فناوری اطلاعات را ماهیتاُ منشأ ازدست رفتن مشاغل نمی دانستند.وشیوه های استفاده از فناوری اطلاعات رانظام اجتماعی مشخص می سازد .و میتوان کاربرد آنرا صرفه جوئی درتعداد کارمندان سازماندهی کرد.